تغییرات آب و هوا تروریسم را تقویت می‌کند
۱۳۹۶ بهمن ۲۶, پنجشنبه
در آغاز ماه فوریه آلائو-کوفا صحنه جنایتی دهشت‌بار بود که متاسفانه مشابه آن بارها در شمال نیجریه رخ داده است. گروه تروریستی بوکو حرام به این روستا یورش برد. دو نفر را در آتش زنده زنده سوزاندند، تمامی روستا را به آتش کشیدند و گاوهای روستاییان را رم دادند و پراکندند. این دومین حمله در عرض یک هفته بود.
این در حالی است که آلائو-کوفا تنها حدود ۱۲ کیلومتر از شهر چند میلیونی مایدوگوری فاصله دارد. واحدهای پلیس و ارتش در مرکز ایالت بورنو مستقر هستند. بوکو حرام آشکارتر از این نمی‌توانست ادعای ارتش نیجریه را مبنی بر اینکه این گروه تروریست اسلام‌گرا را به زانو درآورده، نقض کند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
برآورد شده که بوکو حرام در ده سال اخیر ۲۰ تا ۲۵ هزار نفر را کشته است. ویرانه‌هایی که تروریست‌های اسلام‌گرا بر جای نهاده‌اند هم بسیار وسیع است. بانک جهانی خسارات به بار آمده توسط این گروه را نزدیک به ۶ میلیارد دلار تخمین زده است. دو میلیون نفر مجبور به ترک خانه‌های خود بوده‌اند یا از سرزمین‌شان به بیرون رانده شده‌اند. نزدیک به ۳۰ درصد منازل خصوصی و هزاران ساختمان عمومی در ایالت بورنو ویران شده است.
دامداران و کشاورزان در برابر هم
البته بوکو حرام تنها مشکل امنیتی در منطقه "ساحل" نیست. در این منطقه که میان صحرای بزرگ آفریقا و ساوانای سودان واقع شده است، درگیری‌ها میان دامداران و کشاورزان روز به روز افزایش یافته است.
ریشه این درگیری‌ها از جمله این است که بیشتر دامداران مسیحی و اکثریت کشاورزان مسلمان هستند و افزون بر این به قبیله‌های گوناگون تعلق دارند. دلیل دیگر اغلب این است که تغییرات آب و هوا باعث کمبود آب شده و بدین ترتیب به یکی از پایه‌های اساسی زندگی انسان‌ها آسیب رسانده است.
رابطه میان تغییرات آب و هوا و کشمکش‌های موجود در جهان موضوع بحث و گفت‌وگو در کنفرانس امنیتی مونیخ نیز هست. پاتریسیا اسپینوزا، دبیرکل کنوانسیون آب و هوای سازمان ملل متحد، در مصاحبه با دویچه وله تایید کرد که کشمکش‌ها تنها یک دلیل ندارند. او در عین حال گفت: «ما با اطمینان می‌توانیم بگوییم که تغییرات آب و هوا یکی از علل کشمکش‌های خشونت‌بار است. و در برخی از مناطق پرکشمکش با تروریسم هم مرتبط است.»
خانم اسپینوزا در مونیخ درباره "ایجاد امنیت در منطقه ساحل" سخنرانی‌ای ایراد خواهد کرد.
اخیرا شورای امنیت سازمان ملل هم در بیانیه‌ای از "تأثیرات منفی تغییرات آب و هوا و تحولات زیست‌محیطی در کنار دیگر عوامل برای ثبات غرب آفریقا و منطقه ساحل" سخن گفته بود.
دریای چاد به عنوان نمونه‌ای منفی
موضوع منطقه دریای چاد می‌تواند نمونه‌ای برای مطرح شدن در کتاب‌های درسی مدارس باشد که نشان می‌دهد چگونه تغییرات آب و هوا بنیان زندگی مردم را نابود می‌کند و در نتیجه زمینه ایجاد کشمکش‌های خشونت‌آمیز را به وجود می‌آورد.
نزدیک به ۳۰ میلیون نفر وابسته به آب دریای چاد هستند که میان نیجریه، چاد، نیجر و کامرون تقسیم شده است. اما این دریا در ۴۰ سال اخیر نزدیک به ۹۰ درصد آب خود را از دست داده است. این مشکل نه فقط، اما به میزان زیاد، با تغییرات آب و هوا مرتبط است.
جانانی ویوکاناندا، کارشناس تغییرات آب و هوا در مرکز مطالعاتی "آدلفی"، در مصاحبه با دویچه وله می‌گوید که حدود ۹۰ درصد مردم منطقه دریای چاد از کشاورزی، ماهیگیری و دامداری امرار معاش می‌کنند و بدین خاطر وابسته به آب دریای چاد هستند. او در ضمن می‌گوید که تغییرات آب و هوا تنها دلیل کشمکش در این منطقه نیست. او معتقد است که به حاشیه راندن برخی از گروه‌ها، تفکر قبیله‌ای و دولت ناکارآمد مهم‌ترین علل دور باطل موجود در این منطقه هستند.
کارشناس تغییرات آب و هوا در مرکز مطالعاتی "آدلفی" می‌گوید: «وقتی که تغییرات آب و هوا شرایط زندگی را دشوار کرد، زمینه خشونت و سقوط حکومت‌ها هم فراهم آمد، زیرا گروهی از مردان جوان بودند که امکانات بسیار کمی برای گذران زندگی داشتند. موقعی که گروه‌های مسلح به آن‌ها راهی برای برون‌رفت از وضعیت‌شان را نشان دادند، معطل نکردند و به عنوان سرباز به آن‌ها پیوستند.»
تروریست به خاطر پول
پژوهشی که به وسیله سازمان غیردولتی "مرسی کورپس" (Mercy Corps) در سال ۲۰۱۶ انجام گرفته است، گفته‌های خانم ویوکاناندا را تایید می‌کند. "مرسی کورپس" از ۴۷ تن از سربازان سابق بوکو حرام دلیل پیوستن‌شان به این گروه تروریستی را جویا شده بود. دلایل مذهبی در آن میان نقش چندانی بازی نمی‌کردند. بیش از هر چیز دلایل اقتصادی مشوق آن‌ها بودند. می‌خواستند درآمدی داشته باشند، بتوانند وام بگیرند و پول نقد در اختیار داشته باشند تا ازدواج کنند.
کارشناس تغییرات آب و هوا در مرکز مطالعاتی "آدلفی" می‌گوید که به‌ویژه جوامعی که بر اثر کشمکش‌ها یا دولت‌های ناکارآمد تضعیف شده‌اند، آمادگی بیشتری برای پذیرش وضعیت یاد شده را دارند: «تاثیرات تغییرات آب و هوا باعث می‌شود که جوامع در دامان بی‌ثباتی درغلتند، نگران کمبود مواد غذایی باشند و بدین سبب گروه‌های عظیم مهاجران را تشکیل دهند.» چنین مهاجرت‌هایی خود باعث بی‌ثباتی می‌شوند که می‌تواند موجبات کشمکش‌ها را فراهم بیاورد.
خانم ویوکاناندا چنین زنجیره علت و معلولی را در مناطق دیگر چون مالی و سودان هم مشاهده می‌کند. حتی در کشورهایی مانند اردن که به نظر باثبات می‌رسند، اما تاثیرات خشکسالی درازمدت همراه با ورود شمار زیاد پناهجو از سوریه می‌تواند تعادلی که برای حفظ ثبات لازم است را به هم بزند.
تغییرات آب و هوا و جنگ سوریه
جنگ سوریه نیز با تغییرات آب و هوا در پیوند است. در سال ۲۰۱۵ هم باراک اوباما، رئیس جمهور وقت آمریکا، بر همین عقیده بود.
پژوهشی موردی که در سال ۲۰۱۶ توسط سازمان هماهنگ‌کننده امور انسانی وابسته به سازمان ملل انجام گرفته ارتباط عناصر گوناگون با یکدیگر را به خوبی نشان می‌دهد: خشکسالی شدید از آغاز سال ۲۰۰۰ میلادی، کاهش ۴۰ درصدی آب رودخانه فرات، مدیریت بد آب در سوریه و کاهش تولیدات کشاورزی باعث فرار کشاورزان از روستاها شدند. نابرابری اجتماعی، فقر و بزهکاری، به گسترش بیکاری دامن زد. وقتی که در سال ۲۰۱۱ "بهار عربی" به سوریه رسید، ماده منفجره تلنبار شده آنقدر زیاد بود که با سرکوب مخالفان دولت اسد انفجاری سهمگین رخ داد.
در سال ۲۰۱۲ یک سند محرمانه سرویس مخفی آمریکا پیش‌بینی کرده بود که "بسیاری از کشورهایی که برای آمریکا مهم هستند در طول ده سال آینده از کمبود آب یا سیل رنج خواهند برد". در این سند گفته شده بود که در نتیجه خطر بی‌ثباتی و حکومت‌هایی که در کارشان عقیم بمانند، افزایش خواهد یافت و تنش‌ها در منطقه بالا خواهد گرفت.
مشکل شناخته شده، اما هنوز رفع نشده
اینکه در کنفرانس امنیتی مونیخ در دو کارگروه از ۳۰ کارگروه به موضوع منطقه "ساحل" و تغییرات آب و هوا به عنوان خطری برای امنیت می‌پردازند، به نظر دان اسمیت، مدیر انستیتوی پژوهشی صلح در استکهلم، به روشنی نشان می‌دهد که بحث دیگر در میان دایره‌ای کوچک از کارشناسان محدود نمانده است.
اسمیت در مصاحبه با دویچه وله می‌گوید که هنوز لازم است که یافته‌ها در عمل به کار گرفته شوند: «تا کنون هنوز واکنش متمرکز و عملی‌ای از جمله به مسائل منطقه "ساحل" وجود نداشته که برای مثال بگوییم: باید این کار را بکنیم تا به مردم و جوامع این منطقه کمک کنیم تا خودشان را با تغییرات آب و هوا تطبیق دهند و از این طریق مانع خطر کشمکش‌های خشونت‌بار شویم.»
یافتن به‌موقع چنین پاسخ‌هایی احتمالا تنها به مردم کمک نخواهد کرد بلکه باعث خواهد شد که پول کمتری خرج شود. مقابله با زمینه‌های رشد تروریسم هم احتمالا بسیار ارزان‌تر از پاسخ‌های صرفا نظامی خواهد بود.