جایی که تهران و واشنگتن همسو می‌شوند
۱۳۸۸ فروردین ۱۲, چهارشنبه
کنفرانس افغانستان دیروز (۳۱ مارس / ۱۱ فروردین) به دعوت سازمان ملل و دولت هلند با حضور نمایندگان ۷۲ کشور و همچنین ۱۵ سازمان بین‌المللی برگزار شد. در بیانیه‌ی پایانی آن اعلام شد که کشورهای شرکت‌کننده به بازسازی و توسعه‌ی اقتصادی افغانستان کمک خواهند کرد.
بیانیه، امنیت افغانستان، از جمله امنیت مرزهای آن برای مقابله با قاچاق مواد مخدر را امری مبرم دانسته و برای برقراری آن بر ضرورت همکاری نیروهای ناتو و ایساف و کشورهای مجاور، که خود از قاچاق مواد مخدر رنج می‌‌برند، تأکید کرده است.
کنفرانس، آنچنان که از بیانیه‌ی پایانی آن برمی‌آید، به موضوع شرکت نیروهای مؤثر منطقه‌ای در برقراری ثبات در افغانستان اهمیتی اساسی داده است.
چارچوب "راه حل منطقه‌ای"
ایران نیز در کنفرانس افغانستان شرکت داشت. موضعی که جمهوری اسلامی در آن گرفت، تأکید بر ضرورت پیگیری یک "راه حل منطقه‌ای" برای رفع مشکل افغانستان بود.
جمهوری اسلامی را در کنفرانس لاهه، محمد مهدی آخوندزاده، معاون وزیر امور خارجه در حوزه‌ی آسیا و اقیانوسیه، نمایندگی می‌کرد. او در آستانه‌ی کنفرانس، در مصاحبه‌ای با "ایرنا" در توضیح موضع جمهوری اسلامی گفت که ایده‌ی "راه حل منطقه‌ای" در کنفرانسی که به تازگی در مسکو در مورد افغانستان برگزار شد، طرح شده است.
به گفته‌ی آخوندزاده «در اجلاس مسکو که در این زمینه بحث‌هایی شد، بیشتر تاکید بر این بود که در مبارزه با مواد مخدر، تروریسم و قاچاق سازمان‌یافته از سوی کشورهای عضو و ناظر همکاری‌های اطلاعاتی سازمانی و مشورتی انجام شود.» او در ادامه افزود که «در این نشست نیز مهم‌ترین ایده این بود که یک راه حل منظقه‌ای باید برای این کشور جستجو کرد تا براساس آن، کشورهایی که بیشترین تاثیر را از مشکلات افغانستان می‌پذیرند، مسئولیت‌هایی را بر عهده گیرند.»
آمریکا و متحدانش با ایده‌ی "راه حل منطقه‌ای" موافقت اصولی دارند. آمریکا در چارچوب چنین ایده‌ای خواهان همکاری ایران در مبارزه با تروریسم، قاچاق، کنترل مرزها و استفاده از امکانات لجیستکی ایران برای انتقال تدارکات به افغانستان است. جمهوری اسلامی از آن، خروج سریع‌تر نیروهای غربی از افغانستان و پذیرش نقش ایران در منطقه را می‌فهمد. چارچوب موضوع اما آن‌گونه است که از دید همه‌ی ناظران امکان همسویی و توافق میان جمهوری اسلامی و ایالات متحده‌ی آمریکا را فراهم می‌آورد.
برخی تیترها
تیترهای خبری و تفسیری بسیاری از رسانه‌های سیاسی بیانگر همسویی دو دولت ستیزنده با هم در افغانستان هستند.
نمونه‌هایی از رسانه‌های سیاسی آلمانی‌زبان:
سایت مجله‌ی فوکوس: «کنفرانس افغانستان − ایران می‌خواهد در بازسازی شرکت کند»؛ «تهران و واشنگتن با هم»؛ «دشمنان قدیمی همسو می‌شوند»
زوددویچه‌تسایتونگ: «آمریکا و ایران مجددا با هم گفت‌وگو می‌کنند»
دی پرسه: «آمریکا-ایران: حرکت در جهت درست»
دی تاتس: «کنفرانس افغانستان در لاهه − جایی که آمریکا و ایران متحدند»
قضیه‌ی نخستین تماس
"برلینر تسایتونگ"، عکسی از محمدمهدی آخوندزاده، نماینده‌ی جمهوری اسلامی در کنفرانس لاهه چاپ کرده و بالای آن تیتر زده است: «آدم تهران برای نخستین تماس».
در این مورد که "نخستین تماس" در لاهه میان تهران و واشنگتن در وضعیت جدید پس از روی کار آمدن دولتی جدید در آمریکا چگونه صورت گرفته، ابهام وجود دارد. اکثر رسانه‌ها موضوع را آن گونه‌ای گزارش کرده‌اند که به عنوان نمونه در سایت مجله‌ی "فوکوس" آمده است: «در حاشیه‌ی کنفرانس بین‌المللی افغانستان در لاهه در روز سه‌شنبه، مسئول ویژه‌ی دولت آمریکا در امور افغانستان و پاکستان، ریچارد هولبروک و معاون وزیر خارجه‌ی ایران، محمدمهدی آخوندزاده، با هم ملاقات کردند. این اولین ملاقاتی بود که پس از سال‌ها میان دو مقام بلندپایه‌ی ایران و آمریکا صورت گرفت. به گفته‌ی هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه‌ی آمریکا، در مصاحبه مطبوعاتی‌اش در لاهه، دیدار "برنامه‌ریزی‌نشده"، "کوتاه و دوستانه" بود و نیز "امیدوارکننده".»
خود آخوندزاده، "آدم تهران برای نخستین تماس"، خبر را هم تکذیب کرده، هم تکذیب نکرده است. آنچه او تکذیب کرده، مذاکره با آمریکاییان است، و آنچه تکذیب نکرده، آن دیدار "کوتاه و دوستانه" است.
ایرنا به نقل از نماینده‌ی جمهوری اسلامی ایران در کنفرانس بین‌المللی افغانستان نوشته است: «ما قایم باشک بازی نداریم، سیاست ما واضح و روشن است. در بغداد به دعوت دولت عراق سه دور مذاکره صورت گرفت، همه چیز هم شفاف بود، ما اصلا از اینکه گفت‌وگویی باشد پرهیز نداریم، اما هر چیزی جایگاه خود را دارد.»
ایرنا همچنین به نقل از او نوشته است: «قبل از ورود به اینجا اعلام کردیم که حضور ما برای بحث درباره افغانستان است و نه در دستور کار ما است و نه برنامه‌ای برای مذاکره با مقامات آمریکایی داریم.»
اقدام نامتعارف
هیلاری کلینتون، وزیر امور خارجه‌ی آمریکا در همان مصاحبه‌ی مطبوعاتی که در آن خبر آن دیدار "امیدوارکننده" را فاش ساخت، این خبر را نیز داد که از طرف آمریکا نامه‌ای به نمایندگان ایران در کنفرانس لاهه تحویل داده شده که در آن از دولت ایران تقاضا شده تا در مورد روشن شدن سرنوشت این سه تن و فراهم کردن امکان خروج آنان از ایران بکوشد، در مورد رابرت لوینسون، افسر سابق اف.بی.آی که در جزیره‌ی کیش ناپدید شده، در مورد رکسانا صابری، خبرنگار ایرانی-آمریکایی که از بهمن ماه سال گذشته در بازداشت به سر می‌برد و نیز در مورد عشا مؤمنی، که در حال تحقیق دانشگاهی در مورد جنبش زنان در ایران بوده و در مهرماه گذشته دستگیر شده است.
هیلاری کلینتون گفته است، پاسخ مثبت به نامه‌ی دولت آمریکا، «یک اشاره‌ی بشردوستانه از سوی جمهوری اسلامی ایران و در جهت نوزایی و سخاوتی خواهد بود که نوروز ایرانی نشانه‌ی آن است.»
خبرگزاری آسوشیتدپرس، در تیتر خبر نامه‌نویسی آمریکاییان این اقدام را یک "اقدام دیپلماتیک نامتعارف" خوانده است.
در تفسیر خبرگزاری "ایرنا" در مورد ماجرای ملاقات در لاهه آمده است که آمریکا به جای خبرسازی بایستی عمل کند. آمریکا نیز از ایران عمل می‌خواهد. هر دو طرف از هم انتظار "سخاوت" دارند. باید دید سخاوتی که انتظارش را دارند، در کدام "اقدام نامتعارف" تجلی خواهد یافت.
رضا نیکجو
تحریریه: بهنام باوندپور