مذاکره ایران و آمریکا، استراتژی یا تاکتیک؟
۱۳۸۶ خرداد ۹, چهارشنبه
ایالات متحده در این کشور. پس از مذاکراتی که میان دو کشور بر سر برقراری ثبات و امنیت در عراق صورت گرفت، دیپلمات آمریکایی گفت، ایالات متحده و ایران توافق نظر دارند که عراق بایستی به کشوری باثبات، دمکراتیک و امن بدل شود. نوری المالکی نخست‌وزیر عراق نیز هدایت‌کننده مذاکراتی بود که موضوع آن بر گرد کشورش می‌گشت.
اما گویا خبر اصلی در این بین، اصل مذاکره میان دو کشوری بود که ۲۷ سال از قطع روابط دیپلماتیک‌شان می‌گذشت.
واقعیت در خارج از سالن دربسته مذاکره، در خیابان‌های بغداد در جریان بود. دوباره ۲۴ عراقی قربانی انفجار بمبی کارگذاشته‌شده در یک اتوموبیل شدند. رسیدن به یک استراتژی مشترک برای جلوگیری از چنین فجایعی، موضوع مذاکره میان نمایندگان ایران و آمریکا در بغداد بود. نخستین دیدار میان دو مقام بلندپایه ایران و آمریکا که انتظار نمی‌رفت مگر تحت چنین شرایطی در کنار یکدیگر قرار بگیرند. در هر حال، دو طرف با هم دست دادند، ۴ ساعت در کنار یکدیگر نشستند و مواضع آشنایشان را رد و بدل کردند.
برخی تحلیلگران معتقدند، مذاکره ایران و آمریکا بر سر عراق، فقط جنبه‌ای تاکتیکی دارد و از هر دو سو، برای پاسخگویی به مسایلی بجز خود مسئله عراق مورد استفاده قرار می‌گیرد. عباس عبدی یکی از این تحلیلگران است: «به نظر من دو طرف قضیه به این مذاکره به‌صورت تاکتیکی نگاه می‌کنند و اصلا قصد این را ندارند از مذاکرات به یک تفاهمی در موضوعات مورد اختلاف برسند. آمریکایی‌ها خواست‌شان این است که در مسئله‌ی داخلی خودشان در سطح بین‌الملل نشان بدهند که دوست دارند با ایران همکاری کنند و ایران هم باید کمک‌هایی در این راه بکند. ایرانی‌ها هم دوست دارند نشان بدهند که آره، ما هم حاضر بودیم در این قضیه همکاری کنیم؛ ولی با اهداف خاص خودشان، بدون اینکه هیچکدام از طرفین درصدد حل مشکلات فی‌مابین باشند.»
همین‌که این دیدار صورت گرفت، ثابت می‌کند که منافع مشترکی برای دو طرف وجود دارد. نگرانی از عدم ثبات عراق و بوجود آوردن تعادل در این کشور، دشمنان درجه یک را هم در کنار هم قرار می‌دهد، هر چند با انگیزه‌های گوناگون.
رایان کروکر سفیر آمریکا در عراق، پس از مذاکرات گفت، از ایران خواسته است تا دیگر به شبه‌نظامیان شیعه در عراق، تجهیزات نظامی ندهد. به گفته کروکر، مذاکرات در فضایی آرام برگزار شد: «من برخی از نگرانی‌های ویژه‌مان را با ایرانی‌ها در میان گذاشتم: در رابطه با آنچه به رفتارشان در عراق مربوط می‌شود، حمایت آنها از شبه‌نظامیانی که هم علیه نیروهای امنیتی عراق و هم علیه نیروهای موتلف می‌جنگند؛ همین‌طور این امر مسلم که حجم زیادی از مواد منفجره و سلاح که مورد استفاده این گروه‌ها قرار می‌گیرد از ایران می‌آید و اینکه بایستی چنین فعالیت‌هایی که از سوی سپاه پاسداران هدایت می‌شود پایان یابد، و نیز اینکه ما نتایج عملی گفته‌ها را مشاهده خواهیم کرد».
ایران البته همواره کمک تسلیحاتی به شبه‌نظامیان عراقی را تکذیب کرده و دلیل تداوم خشونت در عراق را حضور نظامی آمریکا در این کشور ارزیابی کرده است. حسن کاظمی قمی سفیر ایران در عراق، پس از مذاکرات گفت، در این مورد توافق نظر وجود دارد که دولت عراق مورد حمایت قرار گرفته و تقویت شود. وی افزود، ایران پیشنهاد کرده تا برای آموزش ارتش عراق به این کشور کمک کند. طبق گفته‌های کروکر، ایران همچنین پیشنهاد داده که کمیته امنیتی سه‌جانبه‌ای با شرکت آمریکا، عراق و ایران برای تامین امنیت در عراق تشکیل شود. کروکر گفت که این پیشنهاد ایران را به واشنگتن گزارش خواهد داد.
اما مشکل در این است که آنچه «برقراری ثبات و امنیت» در عراق نامیده می‌شود، از نظر ایران یک معنا دارد و از نظر آمریکا معنایی دیگر. دکتر ابراهیم یزدی دبیرکل نهضت آزادی ایران این تفاوت را چنین توضیح می‌دهد: «ایران ثبات را در آنجا در این می‌بیند که نیروهای خارجی هرچه زودتر از آنجا بروند بیرون و نیروهایی که به ایران نزدیک هستند آنجا دست‌بالا را داشته باشند و طبیعی‌ست که آمریکایی‌ها می‌خواهند نتیجه‌ی ثبات چیزی باشد که یک دولتی که هم‌سو و هم‌جهت آمریکا در خاورمیانه باشد روی کار بیاید.»
برای آمریکا، این نخستین مذاکره رسمی با ایران، یک نقطه عطف محسوب می‌شود. از نظر سفیر آمریکا در عراق، حال ایران بایستی امتحان پس بدهد: «به نظر من گفت‌و‌گوها پیشرفت‌هایی را به‌همراه داشته‌اند. آنچه ما در رابطه با ایرانی‌ها مورد تاکید قرار دادیم این بود که عمل مهم‌تر از حرف است. آنچه ما می‌خواهیم ببینیم، این است که اصول مورد تاکید ایرانی‌ها با عمل‌شان همخوانی داشته باشد».
گرچه هم ایران و هم آمریکا مذاکرات عراق را مثبت ارزیابی کرده‌اند، اما هیچیک سخنی از دور بعدی مذاکرات بر زبان نیاورده‌اند.
بهنام باوندپور (رادیو دویچه وله)