مرکز جدید علوم اعصاب مشهد در مرحله تکمیل• گفت‌وگو با دکتر علی گرجی
۱۳۹۰ اردیبهشت ۲۷, سه‌شنبه
مراحل تکمیل دو مرکز علوم اعصاب شفا در تهران و تحقیقات علوم اعصاب رضوی مشهد ادامه دارد. این دو مرکز با همکاری هیأتی از متخصصان آلمانی، به ریاست دکتر علی گرجی، استاد دانشگاه مونستر آلمان، راه‌اندازی شده است.
کاشت الکترود در مغز برای درمان بیماران صرعی، ایجاد آزمایشگاههای مجهز برای بیماری‌های صعب‌العلاج و طرح مقابله با "نوروتروما" یا "ضربات سر و نخاع" از جمله طرح‌هایی است که اینک در دست مسئولان این دو مرکز قرار دارد.
******
دویچه‌وله: دکتر گرجی، در بخش صرع مرکز علوم اعصاب بیمارستان رضوی مشهد و شفا در تهران که مدتی است راه‌اندازی شده، آیا هر دو نوع صرع، یعنی صرع کوچک و بزرگ، قابل درمان‌اند؟
دکتر علی گرجی: بله، به طور کلی تمام انواع صرع را می‌توانیم در این مراکز درمان کنیم و تفاوت خیلی زیادی در نوع درمان این دو نوع صرع وجود ندارد. البته معمولا صرع کوچک یا ابسنس به درمان دارویی جواب می‌دهد و نوع مقاوم به درمان آن خیلی کم هست. ولی صرع‌های مقاوم به درمان بیشتر در نوع صرع‌های بزرگ یا ژنرالیزه یا "گراند مال" دیده می‌شود که این نوع از صرع‌ها احتیاج به روش‌های درمانی دیگری هم دارد.
قرار است که کاشت الکترود در مغز که در درمان مصروعین به کار می‌رود هم برای اولین بار در بیمارستان رضوی مشهد انجام شود. زمان اجرای این طرح کی خواهد بود؟
اگر همه چیز خوب پیش برود، حدود تیر یا مرداد ماه این کار را انجام خواهیم داد. البته در ابتدای کار کاشت این الکترودها برای تشخیص بیماری خواهد بود ولی امیدواریم که با ورود تکنولوژی و دانش لازم بتوانیم از کاشت الکترودهایی که با تحریک قسمت‌هایی از مغز در درمان صرع مؤثر هستند نیز در چند ماه آینده در درمان این بیماری‌ها کمک بگیریم.
کاشت الکترود در مغز تا چه اندازه به درمان مصروعین کمک‌می‌کند؟
یک نوع از این الکترودها برای تشخیص به کار می‌رود. اینها در مواردی که بیمار دچار صرع مقاوم به درمان است و ما نمی‌توانیم دقیق محل شروع صرع را مشخص کنیم، کاربرد دارند. در این موارد الکترودها خیلی کمک می‌کنند به خاطر اینکه جراح و متخصص صرع می‌توانند دقیق مشخص کنند، چه نقطه‌ای از مغز عامل بروز صرع است و بعد با عمل جراحی آن را خارج کنند. یک استفاده‌ی درمانی هم از کاشت الکترود داریم که در آن از این الکترودها برای تحریک مغز استفاده می‌شود. از این روش می‌توان برای بسیاری از انواع صرع مقاوم به درمان استفاده کرد و صرع خیلی از بیماران با این روش می‌تواند متوقف شود. همچنین برای بیماران دیگر مانند پارکینسون این نوع از الکترود برای کاهش عوارض جانبی یا بالینی بیماری می‌تواند مؤثر باشد.
قرار است در هر دو مرکز اعصاب رضوی و شفا در تهران آزمایشگاههای مجهزی هم برای تحقیق در درمان بیماران صعب‌العلاج دایر بشود، آیا بیماری قطع نخاع هم جزو این بیماری‌های صعب‌العلاج محسوب می‌شود؟
قطعا. این مرکز تحقیقاتی در تهران راه‌اندازی شده و حدودا ۸ تا ۹ ماه است که کار می‌کند و در مشهد هم در میانه‌ی سال جاری انشاءالله این مرکز راه‌اندازی خواهد شد. یکی از بخش‌هایی که به آن توجه خاصی وجود دارد، ضایعات و صدمات نخاعی است که قرار است روی آن هم کار شود.
یعنی در حال حاضر شما برای قطع نخاع درمانی در این مراکز ندارید؟
در حال حاضر در هیچ جای دنیا برای قطع نخاع درمان قطعی وجود ندارد. در کل دنیا این مسئله در حد تحقیقات قرار دارد، ولی درمان عوارض جانبی قطع نخاع در تهران انجام می‌شود. بخشی از مرکز شفا مربوط به درمان بیماران قطع نخاعی است و مشکلاتی مثل تخلیه‌ی مثانه یا اسپاسم‌ها (گرفتگی عضلانی) و دردهای عضلانی را هم می‌توانند در آن بخش درمان کنند.
از دوم تا چهار آذرماه کنگره‌ی بین‌المللی نورورتروما یا ضربات سر و نخاع توسط مرکز علوم اعصاب رضوی برگزار می‌شود. در حاشیه‌ی این کنگره هم نمایشگاهی در مورد پیشگیری از ضربات به سر و نخاع برگزار برپاست.
یکی از مشکلات شایع در ایران سوانح، از جمله سوانح رانندگی، است. سالانه بین ۲۲ تا ۲۳ هزار نفر از این سوانح کشته می‌شوند. حدود ۷۵۰ هزار نفر هم دچار حادثه می‌شوند که بسیاری از این بیماران به صدمات و ضربه‌های مغز و نخاع گرفتار می‌شوند. بسیاری از بیماری‌های عصبی، مثل صرع، سردرد و اختلالات رفتاری و شناختی می‌تواند به دنبال این ضربات به وجود بیاید. یکی از اهداف هر دو مرکز نامبرده پیشگیری از این صدمات است وامیدوارم که با پیشگیری از ضربات سر و نخاع میزان زیادی از بیمارانی که در سال‌های آینده احتمالا به دلیل این ضربات به بیمارستان‌ها مراجعه می‌کنند، کاهش یابد. در این کنگره ما سعی خواهیم کرد که آموزش کاملی را از زمانی که فرد دچار ضربه به سر یا نخاع می‌شود، حمل بیمار به بیمارستان، روش‌های درمانی در "آی سی و یو" و اتاق‌های عمل و همچنین برای وقتی که بیمار از این مراحل می‌گذرد، مثل بازتوانی، برگرداندن فرد به جامعه، درمان و پیشگیری بیماری‌هایی که به دنبال ضربات سر پدید می‌آید، داشته باشیم. حدود ۱۰ کشور از ۵ قاره‌ی دنیا می‌آیند و این کار آموزشی را بر عهده دارند و امیدواریم که این کار بتواند به همکاران شاغل در بخش پزشکی کمک کند تا بهتر بتوانند به بیماران سرویس بدهند و از صدمات و عوارض جانبی ضربات سر و نخاع پیشگیری به عمل بیاید.
برای پیشگیری از ضربات سر و نخاع چه می‌شود کرد؟
یکی از کارهایی که ما در ایران برای پیشگیری از ضربات سر و نخاع شروع کرده‌ایم و بعضی از روزنامه‌ها مثل روزنامه‌ی اطلاعات به ما کمک می‌کنند، آموزش همگانی است. به عنوان مثال بستن کمربند، استفاده از کلاه ایمنی، روش‌های استاندارد برای آموزش اینها و پیشگیری از این صدمات در کودکان با آموزش به آنها. همچنین روش مقابله‌ی اولیه با این صدمات به عنوان مثال حمل کسی که دچار ضربه‌ی سر و نخاع شده از محل حادثه به بیمارستان. این یکی از علوم کنونی دنیا است و متخصصانی هستند که آن را آموزش می‌دهند. این روش نیز می‌تواند از صدمات آتی برای بیمار پیشگیری بکند.
مصاحبه‌کننده: فریبا والیات
تحریریه: شهرام احدی