نقض حقوق بشر در ایران؛ "ضرورت تمدید مأموریت گزارشگر ویژه"

هم‌زمان با برگزاری پنجاه و پنجمین جلسه شورای حقوق بشر در سازمان ملل در روز دوشنبه ۲۸ اسفند، ۴۳ سازمان حقوق بشری ایران و جهان از این شورا خواستند ماموریت جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران و همچنین ماموریت کمیته بین‌المللی حقیقت‌یاب را تمدید کنند.

از جمله امضاکنندگان این بیانیه عفو بین‌الملل، انجمن قلم آمریکا، سازمان ملت‌ها و مردمان غیر رسمی (UNPO) و مرکز حقوق بشر ایران هستند. این سازمان‌ها گفته‌اند تداوم هر دو ماموریت "متمایز و مکمل یکدیگر امری حیاتی در راستای عمل شورا به وظیفه خود در زمینه بهبود و پاسداشت حقوق بشر در ایران شمرده می‌شود."

اینترنت بدون سانسور با سایفون دویچه‌ وله

به گفته آنها برای جلوگیری از "تکرار الگوهای گذشته" نقض شدید حقوق بشر در ایران  باید مورد رسیدگی قرار بگیرد و "تنها نهاد تحقیقاتی مستقل با منابع، نیروی انسانی و زمان مناسب" برای این منظور کمیته حقیقت‌یاب است که می‌تواند "پاسخی درخور به این چالش بنیادین بدهد".

تبعیض گسترده و ساختاری علیه زنان و دختران

۴۳ سازمان یاد شده می‌گویند کمیته حقیقت‌یاب در راستای ماموریت خود مساله زنان و دختران را در محور تحقیقات خود قرار داده و به این نتیجه رسیده که در جمهوری اسلامی "تعقیب جنسیت‌بنیان، که جنایت علیه بشریت محسوب می‌شود، صورت گرفته است".

آنها همچنین با تاکید بر نقش گزارشگر ویژه در أمور ایران گفته‌اند احیای ماموریت جاوید رحمان ضروری است چرا که "بحران حقوق بشر در ایران وخیم است و شامل جنایات مستمر علیه حقوق بین‌المللی و موارد جدی نقض حقوق بشر می‌شود که بر میلیون‌ها نفر در ایران تاثیر می‌گذارند و گستره وسیعی از حقوق را محدود می‌کنند".

در پنجاه‌و پنجمین نشست شورای حقوق‌بشر سازمان ملل متحد در ژنو، جاوید رحمان، گزارشویژە حقوق‌بشر سازمان ملل در امور ایران، گزارش خود را ارائە داد و از "پاسخگو نبودن" جمهوری اسلامی دربارە نقض حقوق‌بشر ابراز تاسف کرد.

او در بخشی از سخنرانی خود گفت کە "مصونیت از مجازات و پاسخگو نبودن جمهوری اسلامی در مورد موارد نقض حقوق‌بشر یکی از ویژگی‌های مهم، غم‌انگیز و تکرارشوندە جمهوری اسلامی است".

بیشتر بخوانید:اکثریت کشورهای شورای حقوق بشر خواهان ایجاد کمیته حقیقت‌یاب برای ایران شدند

جاوید رحمان در پایان ششمین سال ماموریت خود به عنوان گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران در این نشست گفت که ماموریت او "برجسته کردن و گزارش‌دهی موارد نقض جدی حقوق بشر و تخلفات انجام شده توسط مقام‌های حکومتی بوده است".

این سازمان‌ها با اشاره به حیاتی بودن "امر نظارت، گزارش‌دهی مرتب عمومی و ظرفیت تماس با مقامات و سایر طرفین ذینفع که توسط گزارشگر ویژه انجام می‌شود" گفته‌اند که "این دو ماموریت به روشنی متمایز و مکمل یکدیگر هستند".

نقش حیاتی گزارشگر ویژه

سازمان‌های حقوق بشری می‌گویند: «ماموریت طولانی‌مدت گزارشگر ویژه در عین حال نقشی کلیدی در تضمین این دارد که سایر موارد نقض که جزو حیطه ماموریت کمیته نیستند پاسخی درخور دریافت کنند». آنها به نقش حیاتی که گزارشگر ویژه در زمینه کار کردن روی "موارد فردی از جمله در رابطه با مجازات اعدام دارد" اشاره کرده‌اند، مجازاتی که اعمال آن در ایران در سال ۲۰۲۳ افزایشی شدید داشته است.

بیشتر بخوانید:موضوع سرکوب معترضان ایران در نشست شورای عالی حقوق بشر سازمان ملل

جاوید رحمان در نشست امروز گفت که "به شدت نگران شمار احکام اعدام" در پی دادرسی‌هایی است که "ناقض آیین دادرسی عادلانه و حق محاکمه عادلانه‌اند."

رحمان در بخش دیگری از سخنان خود بە وضعیت اقلیت‌های قومی و مذهبی، اشارە کرد و با تاکید بر اینکە وضعیت آن‌ها "همچنان نگران‌کننده" است، گفت: «تعداد اعدام‌شدگان از اقلیت‌های قومی و مذهبی بالاست، به‌ویژه برای جرایم مرتبط با مواد مخدر یا امنیتی.»

گزارشگر ویژه سازمان ملل متحد همچنین به سرکوب جنبش سراسری "زن، زندگی، آزادی" از سوی حکومت جمهوری اسلامی پرداخت و گفت: «بسیار ناراحت‌کننده است که مقامات حکومتی، با مصونیت کامل، دست‌کم ۴۸ زن و ۶۸ کودک را به‌طور غیرقانونی کشته و تعداد بسیار زیادی از زنان و دختران را مجروح، مورد تجاوز و برخوردهای وحشیانه قرار داده‌اند».

۴۳ سازمان حقوق بشری ایرانی و بین‌المللی می‌گویند شورای حقوق بشر سازمان ملل در این جلسه بار دیگر با گستره وسیعی از شواهد روبرو شد که خبر از "بحران قصور نظام‌مند از مجازات می‌دهند". این بحران شامل "نقض گسترده حق حیات، حق عدم قرار گرفتن تحت شکنجه و سایر بدرفتاری‌ها، امنیت و آزادی شخص، دادرسی منصفانه، جبران مافات موثر، آزادی مذهب یا باور، بیان، تجمع و تشکل صلح‌آمیز و حقوق حریم خصوصی، بهداشت، آموزش و پرورش، معاش و کار" است. 

زنان شهروند درجه دو تبعیض علیه اقلیت‌های جنسی، قومی و دینی

بیانیه این سازمان‌ها بر این تاکید دارد که حکومت ایران "با زنان و دختران به عنوان شهروندان درجه دو" رفتار می‌کند و دست به "سرکوبی شدیدتر از پیش علیه زیر پا گذاشتن قوانین تحقیرکننده و آزاردهنده حجاب اجباری" زده است. جمعیت "ال جی بی تی آی" و اقلیت‌های قومی و مذهبی نیز تحت تبعیض نظام‌مند قرار می‌گیرند. 

آنها در تاکید بر اهمیت تمدید ماموریت کمیته حقیقت‌یاب و گزارشگر ویژه أمور ایران می‌گویند در فضایی که حکومت ایران اقدام به "تاکتیک‌های به شدت سرکوبگرانه برای دریغ داشتن فضای مدنی" می‌کند، ادامه این دو ماموریت در عین حال "توجه‌ها را به صدای بازماندگان، قربانیان و خانواده‌هایشان، مدافعین حقوق بشر و سایرینی که به دنبال حقیقت و عدالت هستند، جمع می‌کند".

دویچه وله فارسی را در اینستاگرام دنبال کنید

به گفته این سازمان‌ها ماموریت کمیته حقیقت‌یاب که پس از مرگ ژینا مهسا امینی در زندان و برای رسیدگی به چالش‌هایی برپا شد که در چارچوب اعتراضات سراسری سال ۲۰۲۲ در گرفتند (با تمرکز مشخص بر زنان و کودکان) همچنان ضروری است. زیرا "نه تنها موارد نقض مربوط به اعتراضات سال ۲۰۲۲ همچنان در ایران ادامه دارند"، بلکه این ماموریت " نقشی حیاتی در رسیدگی به قصور از مجازات دارد که منجر به آن جنایات و سایر موارد نقض حقوق شده است."

نرگس محمدی و درخواستی مشابه

نرگس محمدی، فعال حقوق بشر و برندهٔ جایزهٔ نوبل صلح که در زندان بسر می‌برد نیز خواستار ادامه مأموریت کمیتهٔ حقیقت‌یاب و گزارشگر ویژهٔ حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران شده است تا «ابعاد پیدا و پنهان آپارتاید جنسیتی و جنایت علیه بشریت توسط رژیم را آشکار و اعلام نمایند.»

او در پیامی همزمان با نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل تاکید کرد که نقض حقوق بشر به طور سیستماتیک، فراگیر و نهادینه شده علیه مردم ایران اعمال می‌شود. او خواستار تداوم فعالیت کمیته حقیقت‌یاب و گزارشگر ویژه حقوق بشر برای آشکار کردن ابعاد پیدا و پنهان آپارتاید جنسیتی و جنایت علیه بشریت توسط جمهوری اسلامی شد.