نگاهی به وضعیت زندگی دو پناهنده جوان سوری در آلمان
۱۳۹۶ شهریور ۸, چهارشنبه
برای بررسی وضعیت زندگی پناهندگان در آلمان راه‌های متفاوتی وجود دارد. می‌توان سراغ آمار، عدد و جدول رفت و نمودار کشید. در عین حال می‌توان زندگی این یا آن پناهنده را زیر ذره‌بین برد و با بازگویی مشکلات آن‌ها، تصویری از وضعیت عمومی پناهجویان و پناهندگان به دست آورد.
این گزارش نگاهی دارد به وضعیت زندگی تسنیم، یک دختر پناهده سوری متولد حلب و پسری به نام فیاض که در سن ۱۶ سالگی دمشق را به قصد آلمان ترک کرد.
تسنیم و شهر ویسمار
گذری داشته باشیم به شهر ویسمار، شهری با جاذبه‌های توریستی. خیابان‌های سنگفرش و جلوه‌های کم‌نظیرمعماری گوتیک. یک شهر بندری با بناهای به جای مانده از سده‌‌های میانه. و حال نگاهی به آثار برجای مانده از بحران پناهجویی در ویسمار. ویسمار در ایالت مکلنبورگ فورپومرن و در شرق آلمان واقع است.
بیشتر بخوانید: سیاست پناهنده‌پذیری آلمان: اول خوشامدگویی، بعد دوری‌گزینی
بیش از یک میلیون و سیصدهزار نفر از سال ۲۰۱۵ به این سو، در آلمان تقاضای پناهندگی کرده‌اند. بخشی از آن‌ها نیز به ایالت‌های شرقی آلمان و از آن جمله به شهر ویسمار منتقل شده‌اند. اما به نظر نمی‌رسد که شهر ویسمار از نظر پناهجویان در شمار شهرهای محبوب باشد.
۱۹هزار نفر از کسانی که پرونده پناهندگی‌شان در این شهر پذیرفته شده، ویسمار را ترک کرده و به دیگر شهرهای آلمان رفته‌اند. رفتن به شهرهای دیگر پس از پذیرش پناهندگی تا پیش از تصویب "قانون همگرایی" ممکن بود. این قانونی است که مانع از تغییر مکان سریع پناهندگان می‌شود.
به عنوان نمونه، تقاضای پناهندگی تسنیم ماه مارس سال ۲۰۱۶ پذیرفته شد. یعنی پس از تصویب "قانون همگرایی". برای همین، دختر پناهجوی ۱۹ ساله سوری گرچه مایل به ترک شهر ویسمار و رفتن به غرب آلمان است، باید سه سال در همین منطقه منطقه بماند.
تسنیم می‌گوید: «زندگی در این شهر واقعا که وحشتناک‌ترین موضوع زندگی است.»
این پناهنده سوری می‌افزاید: «من دوستان بسیاری دارم که در غرب آلمان زندگی می‌کنند و هرگز احساس خارجی بودن نمی‌کنند. من از دیدن این همه آدم نامهربان اینجا شوکه شدم.»
رنه فورورک یکی از مشاوران شورای پناهندگان ایالت مکلنبورگ فورپومرن است و درباره حق و حقوق پناهجویان به پناهندگان و از جمله به تسنیم مشورت می‌دهد.
بیشتر بخوانید: راه سخت و طولانی پناهجویان با رسیدن به آلمان تمام نمی‌شود
فورورک می‌گوید: «ما در اتحادیه اروپا از حق سفر و تغییر محل سکونت برخورداریم و به باور من اینکه ما برخلاف میل افراد آن‌ها را وادار به سکونت در یک محل مشخص کنیم، کار صحیحی نیست.»
این مشاور مسائل پناهندگی در ادامه می‌افزاید: «در مقابل، ما باید همه تلاش خود را به کار گیریم تا این شهرها از طریق جذب بهتر پناهجویان، آموزش زبان و ایجاد امکان تماس پناهجویان با دوستان و خویشان خود در زادگاهشان، برای پناهجویان جذاب‌تر شوند.»
کلاس‌های ویژه آموزش زبان
گفته می‌شود که مردم ایالات و شهرهای شرق آلمان در قیاس با بخش‌های غربی این کشور رویکردی کمابیش غیردوستانه‌تر نسبت به خارجیان دارند. به عنوان نمونه ایالت نورد راین وستفالن آلمان، واقع در غرب این کشور در بین پناهجویان بسیار محبوب است. این ایالت جمعیتی در حدود۱۷ میلیون و پانصد هزار نفر دارد و از نظر وسعت از آلمان شرقی سابق بزرگتر است. از آن گذشته، بیش از نیم میلیون شهروند ترک‌تبار در این ایالت زندگی می‌کنند.
رنه فورورک مشاور امور پناهندگی می‌گوید برداشت‌ها به گونه‌ای است که همه فکر می‌کنند شهروندان ایالت‌های شرقی آلمان همگی نازی هستند و در غرب آلمان وضعیت به گونه دیگری است، چون ایالت‌های غربی آلمان تاریخ طولانی‌تری در عرصه مهاجرپذیری دارند.
فورورک می‌گوید: «حال آنکه بسیاری از پناهجویان سوری مایلند اینجا بمانند. اگر آن‌ها به شهر بوخوم واقع در ایالت نورد راین وستفالن بروند، می‌توانند همه امور خود را به زبان عربی پیش ببرند، اما اینجا باید آلمانی یاد بگیرند، اینجا آن‌ها می‌توانند با مردم بیشتر تماس برقرار کنند و بهتر جذب جامعه شوند.»
پناهجویان جوان به عنوان نمونه می‌توانند در کلاس‌های درس ویژه سریع‌تر زبان آلمانی را فرا بگیرند. کلاس‌هایی که به کلاس‌های استقبال از پناهجویان یا „welcome classes" شهرت یافته‌اند. پناهجویان می‌توانند در همان مدارس آلمانی در کلاس‌های ویژه‌ای به طور فشرده زبان آلمانی بیاموزند.
اما تسنیم، به‌رغم تسلط به زبان آلمانی و ارتباطی که با دانش‌آموزان آلمانی برقرار کرده، از زندگی در ویسمار خرسند نیست.
این دختر جوان پناهجو که متولد حلب است می‌گوید: «بهترین سناریو این است که مردم اصلا با من صحبت نکنند. وقتی با من صحبت می‌کنند، از کلمات ناشایستی استفاده می‌کنند که حتی قادر به تکرار آن‌ها نیستم.»
بیشتر بخوانید: گابریل: آلمان از عهده مدیریت نیم‌میلیون پناهجو در سال برمی‌آید
تسنیم علت این را که مردم از چنین واژه‌هایی در برخورد با او استفاده می‌کنند، در حجاب خود می‌داند و می‌گوید: «من این واژه‌های ناشایست را همه جا می‌شنوم، در خیابان‌ها و در حیاط مدرسه. و این همه به خاطر حجاب من است. من باید با این موضوع کنار بیایم. نمی‌توانم از این شهر بروم. مایلم که بروم، ولی نمی‌توانم.»
گفتن این موضوع که آیا برخورد با تسنیم یک مورد استثنایی است یا بازتاب رویکرد عمومی مردم به پناهجویان، کار دشواری است. اما روشن است که از محبوبیت صدراعظم آلمان به‌خاطر سیاست مهاجرپذیری او، در ایالت مکلنبورگ فورپومرن سال گذشته کاسته شد و حزب راستگرای آلترناتیوی برای آلمان (AfD) توانست آرای زیادی را در انتخابات این ایالت کسب کند.
البته با کم شدن شمار پناهجویان جدیدی که به آلمان می‌آیند، فشار ناشی از بحران پناهجویی بر آنگلا مرکل نیز کاسته شده است. از سوی دیگر، تشدید قوانین مهاجرپذیری نیز در افزایش مجدد محبوبیت مرکل نزد شهروندان آلمان موثر بوده است.
تجربه فیاض در برلین
در ناحیه نوی‌کلن شهر برلین، گروهی به نام آلپ راه‌اندازی شده است. این گروه برای پشتیبانی از پناهجویان مذکر، کم سن و سال و تنها تشکیل شده است. گروه آلپ به این دسته از پناهجویان که بین ۱۶ تا ۲۰ سال سن دارند، کمک می‌کند تا با قواعد اداری آلمان آشنا شوند. این دسته از پناهجویان از خدمات کامل پزشکی برخوردارند و با کمک مشاوران این گروه راه و رسم مستقل زیستن را می‌آموزند و امکان جذب سهل‌تر آن‌ها در جامعه آلمان فراهم می‌شود.
یکی از شاغلان بخش امور اجتماعی که در ارتباط با پناهجویان نوجوان فعالیت دارد، یوناس گوگل نام دارد. گوگل می‌گوید که وضعیت پناهجویان در حال حاضر به مراتب از وضعیت اسفناک پناهجویان در پاییز سال ۲۰۱۵ بهتر است. به باور او، پناهجویان به‌رغم بهبود شرایط‌‌شان کماکان درگیر چالش‌های بسیاری هستند.
بسیاری از پناهجویان با محدویت‌هایی در زمینه اقامت یا کار یا بهره گرفتن از مزایای مختلف روبه‌رو هستند. فشارهای روحی و روانی ناشی از راهی نیز که آنان برای رسیدن به آلمان طی کرده‌اند، هنوز وجود دارد. از آن گذشته، دوری از خانواده نیز برای این دسته از پناهجویان جوان ایجاد فشارهای روحی می‌کند.
یوناس گوگل می‌گوید زمانی که این پناهجویان پا به این سفر نهادند، نمی‌دانستند چه چیزی در انتظارشان است و با چه خطراتی روبه‌رو هستند. او می‌گوید: «فشارهای زیادی بر دوش این جوانان سنگینی می‌کند، هم نگران خانواده‌های خود هستند و هم نگران اینکه نتوانند انتظارات خانواده‌های خود را برآورده سازند.»
یکی از این پناهجویان فیاض شکریه نام دارد. او چهار سال پیش خانواده خود را در دمشق ترک کرد و تنها به آلمان آمد. فیاض که اینک ۲۰ سال سن دارد موفق شده از طریق کلاس‌های فشرده، به زبان آلمانی تسلط پیدا کند. آرزوی او این است که زمانی بتواند یک شیرینی فروشی آلمانی و سوری در برلین راه‌اندازی کند.
فیاض اواخر سال ۲۰۱۴ به آلمان آمد. او دو سال نخست اقامت خود را در منطقه سلندورف شهر برلین سپری کرد. او برخورد دانش‌آموزان آلمانی با خودش در آن ایام را بسیار دوستانه می‌داند.
اما به باور فیاض، رویکرد آلمان پس از آنکه مرکل مرزهای کشور را بر روی مهاجران گشود، تغییرکرده است. گرچه فیاض در منطقه نوی‌کلن شهر برلین زندگی می‌کند که بیش از ۴۰ درصد اهالی‌اش خارجی هستند، اما او نیز کمابیش همان احساسی را دارد که تسنیم در شهر ویسمار دارد: احساس بیگانه بودن.
فیاض می‌گوید: «اوایل احساس می‌کردم که مردم پذیرای من هستند، اما اکنون چنین احساسی ندارم. برلینی‌ها پیش از این برخوردی دوستانه با ما داشتند، اما اکنون ما را به حاشیه می‌رانند و نمی‌خواهند کمترین تماسی با ما داشته باشند.»
از نظر فیاض، تغییر رویکرد آلمانی‌ها نسبت به پناهجویان دو علت دارد، یکی ترورهایی که در اروپا روی می‌دهند و دیگری تعداد زیاد پناهجویانی که از سال ۲۰۱۵، وارد خاک آلمان شده‌اند.
به کانال دویچه وله فارسی در تلگرام بپیوندید
فیاض می‌گوید: «آن‌ها با بدبینی به دین تو می‌نگرند و گمان می‌کنند که تو هم عضو داعش هستی. من موهای سیاه دارم و همانطور که می‌بینی عرب هستم. اکنون آن‌ها به من می‌گویند از من فاصله بگیر، اصلا اینجا چکار می‌کنی؟»
کشور مهاجران
یوناس گوگل معتقد است که فقدان بحث و گفت‌وگوی عمومی پیرامون پناهجویان بر روی همگرایی آنان تاثیر نامطلوبی می‌‌گذارد.
به باور گوگل مبانی بحث سالم پیرامون وضعیت پناهجویان در آلمان وجود ندارد. بحث در این باره بر اساس منطق سیاه و سفید کردن پیش می‌رود. در یک طرف حزب راستگری آلترناتیو برای آلمان AfD وجود دارد و در طرف مقابل گروه‌هایی مثل شبکه "بی‌مرزها" که یک گروه مخالف نژادپرستی است. کافی است که کسی مثلا درباره تعداد پناهجویان پرسشی مطرح کند. فورا به او برچسب راست و وابستگی به AfD زده می‌شود.
به شهر خواب‌زده ویسمار برگردیم. رنه فورورک، مشاور امور پناهندگی ابراز امیدواری می‌کند که آلمان بتواند راهی برای حل معضل پناهجویی و همگرایی پناهندگان بیابد. او می‌گوید: «حتی اگر مردم حاضر به شنیدن این موضوع نباشند، آلمان همیشه کشور مهاجران بوده است.» به باور او، آمیزش فرهنگ‌های مختلف باعث بالندگی فرهنگ آلمان می‌شود و فرهنگ آلمان آمیزه‌ای از فرهنگ‌های گوناگون است.