Велигден - за потеклото на името и симболите

Велигден е најзначајниот празник за христијаните, бидејќи на овој ден се празнува воскреснувањето на Исус. Тоа во Германија го знае секое дете, но ретко кој знае дека Велигден првично бил паганско празнување во чест на божица на пролетта и плодноста кај Германите. Таа се викала Остара, што значи исток, бидејќи била споредувана со зората и од нејзиното име е изведен денешниот германски збор за Велигден - „Ostern“. Нејзиниот празник се славел секогаш по првата полна месечина во пролетта. Тогаш луѓето танцувале со мечеви, што претставувало борба на богот на сонцето со зимските моќи, кои во ова годишно време редовно ја губат оваа битка.

Овие пагански активности биле трн во окото за црквата, па на советот во Никеја во 325 година било одлучено најважниот празник во христијанството да биде во исто време со пролетниот празник на многубожците.

Божиќното зајаче

Денес секое дете го знае него, бидејќи го има од чоколадо или марципан, во форма на колач или како херој во безбројни сликовници, а на Велигден во недела, пак, ги крие велигденските јајца во градината. Кариерата на божиќното зајаче како носач на јајца започнала во 19 век. Првиот доказ за неговото постоење потекнува од 1682 година и е даден од професорот по медицина од Хајделберг, Георг Франк фон Франкенау. Во неговиот медицински трактат „De ovis paschalibus - за велигденските јајца“ тој го опишува обичајот во Алзас и во Горна Рајна и се изјаснува за негативните здравствени последици што прекумерното конзумирање на такви јајца може да го предизвика.

Велигден меѓу христијаните важи како симбол на новиот живот, како што првично бил и пролетниот празник кај Германите. Затоа не е ни за чудење што зајакот во симболиката има клучна улога, бидејќи зајачицата годишно повеќепати донесува на свет и до осум младенчиња. И во времето на божицата на пролетта зајакот се обожувал како свето животно.

Околу велигденското јајце

Во културната историја на човештвото јајцето се среќава многу рано. Уште во четвртиот век јајцата биле ставани во гробовите на Римјаните и Германите и симболизирале почеток на нов живот. Во Средниот век вазалите на земјопоседниците им давале велигденски јајца или зајчиња како надомест за добиената земја. На ова првично плаќање денес се должи подарувањето на велигденски јајца.

Обичајот кај католиците да се бараат велигденските јајца низ дворот веројатно е измислен од буржоазијата, бидејќи на децата на селаните тешко можело да им се претстави дека зајаците наместо кокошките ги несат и квачат јајцата. На зајакот му било импутирано дека во суровата зима, кога гладните зајаци доаѓаат во селата во потрага по храна, ги сокрива шарените јајца.

Додека велигденските јајца се наоѓаат на менито од пред три века, велигденското јагне е на трпезата многу од поодамна. Овој обичај потекнува од ритуалот кај евреите за колење на животното за време на празникот Пасха. Во христијанската црква тоа станало симбол за Јагнето Божје (Agnus Dei).

Велигденски оган

Тој горел уште во времето на Остара. Огнот претставува симбол на сонцето, кое го овозможува животот на Земјата. Со велигденскиот оган се поздравува сонцето како заштитник на плодноста и новиот раст. Во долината на реката Везер луѓето тркалаат кон долината запалени гуми, а во други области се пали кукла од партали на запален крст, која треба да го претставува предавникот на Исус - Јуда.

Еден стај обичај кај Лужичките Срби во Бранденбург е велигденското јавање коњи. Притоа со крст на коњот се минува низ полињата. Така семето на нивите треба да се благослови, за жетвата на есен да биде богата.