ЕУ вежба за спречување на шверц со атомски материјали

Сирената засвири. Кај камионот кој сега поминува покрај челичните столбови со вградени детектори на зрачење, е измерено зголемено гама зрачење. Компјутерскиот глас предупредува: „Гама аларм, гама аларм“.

Учесниците на обуката кои седат во контејнерите во рамките на Тренинг центарот на ЕУ за нуклеарна безбеднот (Eусектрa), посегнуваат по мобилните апарати за мерење и потоа забрзано ја напуштаат просторијата за да го запрат камионот. Сега мораат да ги разјаснат најважните прашања: Од каде точно доаѓа зрачењето и колку е високо? Дали станува збор за лажен аларм или некој се обидува да прокриумчари плутониум кој може да се користи за оружје?

Лажни тревоги дел од секојдневието

Шефот на проектот Клаус Мајер, кој го надгледува изведувањето на вежбите, објаснува: „Во овој случај би ги одвоиле транспортните материјали од личноста и би го барале изворот на зрачење.“

Инспекторите го обиколија камионот од сите страни. Во текот на проверката на задниот дел на камионот, апаратите засвиера уште посилно. Изворот на зрачење е откриен. Во прашање е само вреќа со вештачко ѓубриво, контаминирано со ураниум и во рамките на граничната вредност. Таква лажна проверка е сосема вообичаена на надворешните граници на ЕУ или на аеродромите и на пристаништата.

Со оглед на се’ поголемата распространетост на нуклеарен материјал, многу стручњаци за безбедност сметаат дека одбраната од опасност во атомската област е еден од најголемите глобални предизвици на 21. век.

Соработка и изградба мрежа на стручњаци

ЕУ инвестираше 2,3 милиони евра во постројката Егенштајн-Леополдсхафен кај Карлсруе. Центарот е основан во рамките на акцискиот план за одбрана од хемиски, биолошки, радиолошки и нуклеарни закани, кои Европскиот совет го усвои во 2009 година. Програмите за обука се развиени во соработка со Меѓународната агенција за атомска енергија и американското Министерство за енергетика.

Покрај борбата против илегалната трговија со радиоактивен материјал, центарот Еусектра поддржува и прекугранична соработка и создавање на мрежа на стручњаци. Центарот се состои од сала за обука, неколку лаборатории и објекти на отворено, во кои се изведуваат најразлични вежби. На патот до главната зграда мора да се помине низ неколку контроли. Пред лабораторијата, каде контролите се најстроги, неопходна е посебна картичка за влез, мобилните телефони мораат да се предадат, и потоа се поминува низ разни апарати за скенирање на тело. Пред влезот во лабораторијата обложена со бели плочки, секој учесник на семинарот мора да облече бел мантил и памучни навлаки за чевлите. Таму се вежбаат разни контроли, на пример на аеродром на лентата за багаж или се формира работилница за еден можен терорист. Покрај тоа постојат и мерни инструменти од американско и од руско производство.

Во вистинско време да се влезе во трага на криумчарите

Пред да биде основан центарот, вели Клаус Мајер, тој и неговите колеги заклучиле дека ниту една држава членка на ЕУ не нуди тренинзи за откривање на ураниум или плутониум: „Сега можеме нешто да понудиме што е интересно не само за државите од ЕУ, туку и на Меѓународната агенција за атомска енергија и партнерите на ЕУ.“

За сега меѓународните партнери се многу заинтересирани за проектот. Од отворањето на Центарот во април се одржани повеќе семинари за учесници од Африка, Азија, Заедницата на независни држави и од Европа. Колку и да се различни земјите, нив ги обединува надежта дека во вистинско време ќе им влезат во трага на криумчарите со нуклеарен материјал, но и загриженоста дека тоа предупредување ќе дојде предоцна.