Atlas Węgla. Cała prawda o zabójcy klimatu

Węgiel kamienny i brunatny śmierdzą i trują. Powstająca przy ich spalaniu mieszanka dwutlenku siarki, tlenków azotu, pyłów i toksycznych metali ciężkich, jak rtęć, ołów, kadm i arsen, może wywołać schorzenia dróg oddechowych, raka płuc i zawał serca. Ponad 18 tys. ludzi umiera rocznie w UE na skutek zanieczyszczeń powietrza pochodzących z wydobycia węgla i jego spalania. Do takich wniosków doszła wiodąca europejska organizacja non-profit HEAL (Health and Environment Alliance), analizująca wpływ środowiska na zdrowie obywateli UE. Według jej obliczeń stanowi to obciążenie dla systemów opieki zdrowotnej w UE rzędu 48 mld. euro.

Mieszkańcy zagłębi węglowych wciąż mają do czynienia z pęknięciami domów i ulic. Przez kopalnictwo opada poziom wód gruntowych. Dla pozyskania nowych terenów odkrywkowych lub pod budowę kopalń ludzie są wysiedlani. Dochodzi do łamania praw człowieka na skutek nieprzestrzegania zasad bezpieczeństwa i złych warunków pracy w górnictwie. Następuje też degradacja środowiska. Te wszystkie fakty zawarte są w nowo publikowanym Atlasie Węgla.

Informacja dla polityków i opinii publicznej

Całe spektrum tematyki wydobycia i wykorzystania węgla przedstawiły w nim organizacja ochrony środowiska BUND i Fundacja im. Heinricha Boella, zbliżona do partii Zielonych. Ujęte w formie wykresów, tekstów i zdjęć informacje pochodzą z najróżniejszych źródeł, m.in. Międzynarodowego Funduszu Walutowego, Federalnego Ministerstwa Ochrony Środowiska i organizacji pozarządowych.

- Skrupulatnie zebraliśmy wszystkie dane. Te informacje są przystępne dla wszystkich, którzy interesują się węglem i energetyką, zarówno dla klas szkolnych jak i dla indywidualnych osób - podkreśla Tina Loeffelsend, ekspertka ds. energii organizacji BUND.

Termin publikacji Atlasu Węgla nie jest przypadkowy: kanclerz Merkel zapowiedziała, że ochrona klimatu będzie jednym z tematów na agendzie szczytu G7.

Na kilka dni przed szczytem w Elmau (7./8.06.2015) i w trakcie międzynarodowej konferencji klimatycznej, która obradowała w Bonn przygotowując decydujący, grudniowy szczyt klimatyczny w Paryżu - autorzy Atlasu Węgla chcą potrząsanąć politykami i wyczulić na tę problematykę opinię publiczną.

- Chcemy wzniecić dyskusję o tym, że konieczna jest rezygnacja z węgla jako surowca paliwowego, jeżeli chce się powstrzymać globalne ocieplenie - podkreśla Tina Loeffelsend.

- Atlas pokazuje, że nie osiągniemy celu ograniczenia globalnego ocieplenia do dwóch stopni, jeżeli jak najszybciej nie zrezygnujemy z kopalnianych surowców energetycznych - zaznacza ekspertka.

Żaden inny kraj nie wydobywa tyle węgla brunatnego, co Niemcy. Przy czym to paliwo dla ciepłowni i elektrowni wcale nie jest takie tanie - jest tanie tylko dzięki państwowym subwencjom.

- Tylko w samej RFN od roku 1950 subwencjonowano węglowy biznes sumą 350 mld euro - zaznaczył Ralf Fuecks, prezes Fundacji Boella przedstawiając Atlas Węgla.

Podatek zamiast rezygnacji

Przy czym spalanie węgla nie jest wcale efektywne. Wydajność elektrowni węglowych wynosi ok. 40 proc. - 60 proc. energii ucieka do atmosfery, co oznacza emisję 15,5 mld ton CO2 czyli jedną czwartą rocznej emisji gazów cieplarnianych, zaznaczył Fuecks.

Co prawda niemiecki minister gospodarki Sigmar Gabriel (SPD) zapowiedział nałożenie na elektrownie węglowe podatku klimatycznego, by spowodować zaoszczędzenie 16 mln ton CO2. Pierwotnie planowano zaoszczędzenie 22 mln ton, ale nie przychyla się temu lobby przemysłowe i związki zawodowe.

A jak dalece koncerny energetyczne poczuwają się do odpowiedzialności za ochronę klimatu? Także i na to pytanie odpowiada Atlas Węgla.

Barbara Unmuessig, z zarządu fFndacji Boella domaga się unieruchomienia elektrowni węglowych.

- Jeżeli chcemy osiągnąć globalny cel ochrony klimatu, musimy 90 proc. wszystkich znanych pokładów węgla pozostawić nienaruszone.

Nie tylko w Niemczech, lecz także w innych krajach subwencjonuje się węgiel. Na surowiec ten stawiają Indie, Chiny mają ogromne złoża, ale zapowiedziały, podobnie jak Stany Zjednoczone i Portugalia, że będą powoli rezygnować z węgla jako surowca do produkcji energii elektrycznej.

Atlas Węgla ma ukazać się przed klimatycznym szczytem w Paryżu w języku angielskim; potem zostaną przygotowane inne wersje językowe.

- Polska i Czechy mają obok Niemiec największe w Europie złoża węgla brunatnego. Także tam dyskutuje się o węglu, a mychcemy dostarczyć materiału do tej dyskusji - zaznacza Tina Loeffelsend, ekspertka BUND.

Karin Jaeger / Małgorzata Matzke