Grupa Kopernika: zgoda polsko-niemiecka warunkiem sukcesu UE

„Dzieje stu lat stosunków polsko-niemieckich i historii europejskiej dobitnie uwidaczniają, że warunkiem każdej szerszej i ambitnej koncepcji europejskiej jest głębokie polsko-niemieckie porozumienie” – piszą członkowie polsko-niemieckiego zespołu ekspertów tzw. Grupy Kopernika w raporcie publikowanym w czwartek.

Raport „Polska i Niemcy – 100 lat po 1918 r.” powstał w związku z obchodzoną w tym roku setną rocznicą odzyskania niepodległości przez Polskę. Autorzy zwracają uwagę na zasadnicze różnice w postrzeganiu przez Niemców i Polaków pierwszej wojny światowej. Na Zachodzie wojna była „pozbawioną sensu masakrą”, w Europie Środkowo-Wschodniej „poza ogromem cierpień przyniosła też wyłonienie się niepodległych państw”.

„Dla Polaków to przywrócenie niepodległości po całym długim XIX wieku, w którym społeczeństwo polskie było jej pozbawione” – czytamy w sprawozdaniu Grupy Kopernika.

Fatalizm wrogości

Eksperci przypominają o „pogardliwym traktowaniu” Polski przez Republikę Weimarską (Niemcy w latach 1919-1933) jako „państwa sezonowego”, o niemiecko-sowieckiej napaści na Polskę w 1939 roku i popełnionych przez Niemców zbrodniach oraz o powojennych ucieczkach i masowych wysiedleniach Niemców z terenów przyznanych Polsce w 1945 roku.  W relacjach polsko-niemieckich panowała zasada „fatalizmu wrogości” – piszą eksperci cytując Stanisława Stommę. „Było to w powojennej Polsce powodem lęku przed Niemcami i ugruntowania się negatywnego stereotypu Niemca, co z kolei wykorzystywały zależne od Moskwy władze komunistyczne, w celu legalizowania swych dążeń politycznych” – czytamy w raporcie.

Trudny dialog

Eksperci podkreślają, że stworzenie w Polsce atmosfery sprzyjającej dialogowi z Niemcami „wymagało wielkiego wysiłku”. Natomiast Niemcy musieli przezwyciężyć liczne negatywne stereotypy o Polakach i nadrobić braki w wiedzy o Polsce.

Zrozumienie tego conditio sine qua non (że porozumienie polsko-niemieckie jest warunkiem sukcesu UE) jest „szczególnie istotne w obecnym momencie historycznym, w którym idea europejska jest tak silnie zagrożona” – piszą autorzy raportu.

Uwaga na stereotypy

W czasach kryzysu „szybko mogą odradzać się dawne, pozornie całkowicie wygasłe stereotypy i uprzedzenia” – ostrzegają naukowcy z Grupy Kopernika.

Ich zdaniem rocznica 1918 roku jest okazją do refleksji w stosunkach polsko-niemieckich.  W roku 1918 Polacy musieli wyzwolić się od Niemców. Dziś bez Niemiec trudno sobie wyobrazić Europę, w której Polska mogłaby być bezpieczna. Polska jest dziś dla Niemiec niezbędnym partnerem, jeśli Niemcy i cały kontynent europejski mają pozostać stabilne – czytamy w konkluzji raportu. 

Grupa Kopernika istnieje od 2000 roku. Składa się z historyków, politologów i dziennikarzy z Polski i Niemiec. Współprzewodniczącymi zespołu są szef Niemieckiego Instytutu Spraw Polskich w Darmstadt Dieter Bingen oraz polski publicysta i politolog Kazimierz Wóycicki.