Słabi socjaldemokraci w Europie

Socjaldemokratyczna Partia Niemiec obchodziła dwa lata temu (2013) 150 rocznicę utworzenia. SPD jest najstarszą partią polityczną w Niemczech. Okres jej rozkwitu przypada na okres od końca lat 60-tych do początku lat 80-tych, kiedy kanclerzami Niemiec byli Willy Brandt i Helmut Schmidt. Po długim życiu w opozycji politycznej, w latach 1998 do 2005 SPD ponownie stała się partią rządzącą, a kanclerzem Niemiec, tymczasem już zjednoczonych, został Gerhard Schroeder. Socjaldemokrata przeprowadził ważne reformy społeczne i polityczne, które przynoszą do dzisiaj korzyści społeczne, ale SPD zapłaciła za nie wysoką cenę – utratę politycznego poparcia. Już po raz drugi niemieccy socjaldemokraci są partnerem koalicyjnym zwycięskiego sojuszu partii chadeckich CDU/CSU. Jednakże nie udaje im się osiągnąć dawnego poziomu poparcia politycznego. Od lat wynosi ono ok. 25 procent.

Austria - SPÖ

Socjaldemokratyczna Partia Austrii (do 1991 r. Socjalistyczna Partia Austrii), jest jedną z największych partii austriackich. Austriaccy socjaldemokraci mają długoletnią tradycję samodzielnego rządzenia krajem. W 15 z 28 rządach wystawiali kanclerza. Ale zawsze byli też silnym partnerem koalicyjnym. Przez prawie dwie trzecie lat po 1945 r. SPÖ rządziła w koalicji z chadekami - Austriacką Partią Ludową, ÖVP. Mówiono wręcz o „wiecznej koalicji”. Ale właśnie ta konstelacja polityczna doprowadziła do sukcesu nacjonalistycznej i eurosceptycznej Wolnościowej Partii Austrii, FPÖ. Na skutek kryzysu uchodźczego nacjonaliści triumfują. SPÖ będzie musiała odpowiedzieć sobie na ważne obecnie pytanie: Czy jest skłonna wejść w koalicję z prawicowcami. Na poziomie krajów związkowych już złamano tabu.

Francja - PS

We Francji nazywa się socjaldemokratów „socjalistami” i nikomu to nie przeszkadza. Francuska Parti Socialiste (PS) jest bardziej radykalna i bardziej lewicowa niż niemiecka SPD, ale obie mają też różne pochodzenie. PS utworzono w 1969 roku z kilku ugrupowań i partii lewicowych. Czasami PS wchodziła w koalicję z komunistami. Francuscy socjaliści wystawili dwóch prezydentów: Francoisa Mitteranda, który rządził w latach 1981-1995 i urzędującego od 2012 roku Francoisa Hollande'a. PS ma od roku 2012 absolutną większość w parlamencie – Zgromadzeniu Narodowym. Cień na obie prezydentury socjaldemokratów rzucała wysoka stopa bezrobocia i poważne problemy gospodarcze. Hollande jest ponadto przez prawie cały czas sprawowania urzędu najbardziej nielubianym prezydentem okresu powojennego we Francji. Do tego wszystkiego dochodzą również mnożące się problemy polityczne, które sprzyjają rozszerzaniu wpływów skrajnie prawicowego Frontu Narodowego (Front National). W kilku ostatnich wyborach prześcignął on już PS.

Wielka Brytania – Labour Party

Brytyjska Partia Pracy (Labour Party, LP) ma za sobą długą i chwalebną walkę o prawa pracownicze i państwo opiekuńcze. Po długim okresie rządów Thatcher i Majora laburzyści odrzucili swój lewicowy program. Pod przewodnictwem Tony'ego Blaira odnieśli w 1997 roku spektakularny sukces wyborczy i powrócili do władzy. Blair wierzył w tzw. trzecią drogę – socjaldemokrację pomiędzy twardym thatcherowskim kapitalizmem a lewicowym upaństwowionym socjalizmem starej daty. Labourzyści zaakceptowali zasady wolnorynkowe, zredukowali uzależnienie od zw. zawodowych i zapowiedzieli reformy ustrojowe. Polityka rządu Blaira miała wielkie poparcie i uwieńczona była sukcesami. Za brytyjski udział w wojnie irackiej i bliską współpracę Blaira z Georgem Bushem juniorem, laubourzyści ściągnęli na siebie wiele krytyki i stracili na wiarygodności. Od wielu lat znów są partią opozycyjną. Od kiedy na czele LP stanął dawny lewak Jeremy Corbyn popularność wśród laubourzystów odzyskało kilka wcześniejszych pomysłów jak wyższe opodatkowanie bogatych czy wręcz wyjście z NATO. Lecz Blair jest przekonany, że taka linia programowa spowoduje odsunięcie partii od władzy na długi czas.

Włochy

W rozdrobnionym systemie partyjnym Włoch okresu powojennego nie sposób się łatwo rozeznać. Zbyt dużo powstawało ugrupowań politycznych, wiele się podzieliło, rozpadło, wiele ze sobą zjednoczyło. Obecnie istnieje wprawdzie Włoska Demokratyczna Socjalistyczna Partia, która powstała na nowo dopiero w 2004 roku, lecz nie odgrywa ona żadnej roli. We Włoszech nie pojedyncze osoby, lecz partyjne koalicje trzęsą krajem. Nawet Partia Demokratyczna pod przewodnictwem Matteo Renzi nie jest właściwie partią, lecz koalicją ugrupowań o sympatiach z ideami socjaldemokratycznymi. Ta koalicja jest także reakcją na długi okres pozostawania w opozycji politycznej w okresie rządów Silvio Berlusconiego. Tymczasem ta lewicowa koalicja Partito Democratico ustabilizowała się i pomimo, że wdraża nie przez wszystkich lubiane reformy gospodarcze, cieszy się niesłabnącą popularnością.

Szwecja – SAP

O Szwecji mówi się, że jest przykładem na to, jak wzorowo w państwie może funkcjonować socjaldemokracja. Chyba w żadnym innym kraju europejskim socjaldemokraci nie odnieśli takich sukcesów. Od 1917 roku socjaldemokraci są największą siłą polityczną w Szwecji, chociaż nie zawsze wystawiali swoich premierów. Wykorzystali natomiast długie okresy rządzenia, aby po II wojnie światowej stworzyć kompleksowy system opieki społecznej. Lecz z czasem okazało się to kosztownym przedsięwzięciem, tak że od 1990 roku różni premierzy wycofywali się z części wyborczych obietnic. Ceną za to był spadek popularności SAP i przejście partii do opozycji. Obecny przewodniczący partii Stefan Loefven stoi na czele rządu koalicyjnego socjaldemokratów z Zielonymi. SAP ma jednak niecałe 30 proc. głosów, co w warunkach szwedzkich jest prawie katastrofą. Partie siostrzane w innych krajach mimo to patrzą z zazdrością na towarzyszy w Szwecji.

Grecja - PASOK

Panhelleński Ruch Socjalistyczny został założony w 1974 roku przez Andreasa Papandreou po upadku dyktatury wojskowej. Dzisiaj PASOK jest przykładem tragicznych losów dumnej socjaldemokratycznej partii, która ucierpiała na skutek kryzysu w strefie euro i jest w stanie szczątkowym. Greccy socjaldemokraci rządzili w koalicji z konserwatywną Nea Dimokratia. Giorgos, syn Andreasa Papandreou podał się do dymisji w 2011 w związku z kryzysem zadłużenia. PASOK chciała wdrażać program oszczędnościowy i reformy, za co w wyborach w 2012 roku straciła 70 proc. swego elektoratu. W ostatnich wyborach zwyciężyła lewicowa Syriza. PASOK otrzymał zaledwie 5 proc. głosów. Notowania greckich socjaldemokratów poprawiły się w konsekwencji współpracy z umiarkowaną, lewicową DIMAR. Ale do partii ludowej jest jej daleko.

Christoph Hasselbach / Barbara Cöllen