1. محتوا ته تګ
  2. اصلي مینو ته تګ
  3. د دویچه ویله نورو پاڼو ته تګ

د اسراييلو د دولت شپيتمه کلېزه

۱۳۸۷ اردیبهشت ۱۸, چهارشنبه

دا د ۱۹۴۸ کال د مې د مياشتي ۱۴ نيټه وه . د هغه وخت د تل آبيب د ښار په يوه موزيم کښي د يشو رهبري سره راټوله سول ،هغه فلسطيني يهودان چه دکلونو کلونو څخه يې د يوه يهودي دولت د جوړيدو خوب او خيال درلودۍ ،او اوس يې خپلو فعالي

https://p.dw.com/p/Dv4h
په بيت المقدس کې جشن
په بيت المقدس کې جشنانځور: AP

دغه غونډه د تيودور هيرڅ په مشرۍ سره تر سره سوه ،چه د يهودي دولت دپاره يې کار کاوه، او د صيهونيزم د سياسي پلار په سترګه ورته کتل کيده . يوازي څو ساعته مخکي تر دې چه په فلسطين کښي د برتانيې ماموريت پای ته ورسيږي، او د برتانيې عالي کميسار فلسطين پريږدي، ډيويد بين جورين د اسراييلي دولت اعلام وکي .

خو اسراييلو بايد ژر درک کړی وای چه ددوی د تخيل عملي کول په منځني ختيځ کي څه آسانه کار نه ؤ . دوی چه په اروپا کي تعقيب سوي ، او له منځه تللي وه، د منځني ختيځ په ماحول کښي هم ددوی موجوديت د خطر سره مخامخ سو، او د جنګ په حالت کي راغلل . هغه څه چه په منځني ختيځ کښي تر اوسه پوري د اسراييلي دولت د پاته کيدو حق په رسميت نه پيژندل کيږي، او ددوی موجوديت ته ديوه آفت په سترګه کتل کيږي . پدې ډول ددوی دا خوشالي چه خپل يو دولت دي ولري، د څو ساعتو په جريان کښي په بمونو او اخطارونو سره پای ته ورسيده . اسراييل مجبوره ؤچه ديوه جنګ سره مخامخ سي . عربي ليګ چه لږ موده مخکي تآسيس سوی ؤ ، د هغه غړي هيوادونه پدې نظر وه ،چه اسراييل به له منځه يوسي ،ځکه چه هغه لويديزو هيوادو پر عربي نړۍ باندي تحميل کړی دی .

برتانويانو د ۱۹۱۷ کال په اعلاميه کښي يهودانو ته د يهودي ځايونو د جوړولو وعده ورکړې وه ، د ملګرو ملتو د ۱۹۴۷ کال پريکړه ليک چه د فلسطين تجزيه يې په نظر کي درلوده ، او خصوصآ دامريکا متحده ايالاتو چه په څرګند ډول يې د اسراييلي دولت د تآسيس ملاتړ کاوه .

واشنګټن ،اسرايیل د اولين دولت په حيث په رسميت وپيژندۍ، او هغه هم د امريکا د خارجه وزير پر خبرداري سربيره :

«ټولو دغو کارپوهانو ماته وويل چه که اسراييل په رسميت وپيژندل سي ، نو ټول منځني ختيځ به په جنګ کښي ښکيل سي .»

پر ټول انتظار سربيره چه اسراييل دي له منځه يوسي ، د عربانو پلان د ناکامۍ سره مخامخ سو . برعکس د اسراييلو د دولت ساحه تر خپلي اصلي ساحې ووته، او تقريبآ يو مليون فلسطينيان مجبوره سوه چه د خپلي اصلي خاوري څخه ووزي . ددې بيري څخه چه وژل کيږي ، او يا هم وشړل سول . دوی ۶۰ کاله وروسته هم چه اوس يې تعداد ۴ مليونه انسانانو ته رسيږي ، ددغي لانجې اصلي مشکل جوړوي .

د ۱۹۴۸ کال ماته عربانو او دهغه سره خواخوږي اسلامي نړۍ ته ښه تمامه نسوه ، او دوی ونه غوښتل چي هغه ومني . ځکه يې نو د غچ اخيستلو پريکړه وکړه . څنګه چي دوی د يوه کوچني اسراييلي دولت په مقابل کښي خپله ماته ونه منل ، نو يې لويديز هيوادونه د هغه مسؤل وبلل . او ځکه نو تر هغه وروسته افراطي ډلی او ګروپونه جوړ سول ، چه اسراييلوته يې به سيمه کي، د عربي او اسلامي ضد يو تصوير، رنګ ورکۍ.

دغه خبره په ۱۹۵۶ کال کي د پورتنيو دلايلو دپاره نور اثبات هم پلاس ورکاوه ، او هغه داچه کله چه په ۱۹۵۶ کال کي اسراييلو د فرانسويانو او برتانويانو سره ګډکار سرته ورساوه ، او هغه د سيوز کانال ؤ ،چه د اسراييلو جنوب يې د مصر سره تقويه کاوه ، او د وسله والو عربانو د رااوښتو مخنيوی يې کاوه.

په منځني ختيځ کي مهم تغيرات د ۱۹۶۷ کال په شپږ ورځنی جنګ کي رامنځته سول ، چه په هغه کښي اسراييلو د عربان ډيري مځکی لاندي کړې.

خو اوس د ۲۰۰۶ کال دامريکا د اناپوليس دمنځني ختيځ ترکنفرانس وروسته دا اميد واري پيدا سوې ده ، چه د اسراييلو او عربانو تر منځ به يوه دايمي سوله رامنځته سي .