Чаму рэформа правапісу вырашаецца на ўзроўні парламента?
8 августа 2007 г.
"На мой погляд, атаясамленне запазычаных словаў з беларускімі ў частцы вымаўлення ”а” ці ”о” не зусім правамернае, таму што сапраўдны беларус ніколі не будзе прамаўляць ”ададжыА”, ён прамаўляе ”ададжыО”. Бо час асіміляцыі гукаў, у прынцыпе, у беларускай мове прайшоў. У нас няма такой асіміляцыі і акання, якое ёсць нават у расейскай мове".
Што тычыцца напісання ”Ў”-нескладовага, то гэта, лічыць Зміцер Колас, увогуле ніякай ролі для мовы не йграе, хіба што толькі спросціць вывучэнне правапісу школьнікам. А ў вершах напісанне гукаў ”у” наогул адвольнае.
”Ў” кароткае ці ”У” поўнае, доўгае, складовае ў беларускіх вершах ужываюцца абсалютна вольна. Там, дзе трэба дадаць поўны склад, нават пасля галоснай, нават у чыста беларускіх словах гэта ”Ў” кароткае знікае".
На думку лінгвіста, дзіўным ёсць той факт, што рэформа правапісу вырашаецца на ўзроўні парламента:
"Па-мойму, ні ў якіх іншых краінах заканадаўчыя органы гэтым не займаюцца. Гэтым займаюцца спецыялізаваныя ўстановы. Больш дарэчы, каб гэтым займаўся інстытут мовазнаўства. Хоць зрэшты, я думаю, менавіта інстытут мовазнаўства прыклаў руку, ці менавіта ён распрацоўваў гэтыя новыя рэформенныя правілы. Было б дастаткова, каб гэтыя новаўвядзенні рабілі менавіта акадэмія і акадэмічны інстытут мовазнаўства. Прынамсі, у большасці краінаў менавіта такія ўстановы гэтым і займаюцца".
Зміцер Колас упэўнены, што, па вялікім рахунку, рабіць высілкі дзеля правядзення рэформы не варта.
"Графічная сістэма напісання - гэта адно, а жывая мова – гэта другое. І заўсёды графічная сістэма будзе заставацца толькі другаснай. Яна заўсёды мяняецца ўжо пасля таго, як мяняецца сама мова. Таму ўводзіць штучнае вымаўленне шляхам увядзення новага графічнага напісання – гэта не зусім правільна".
Зміцер Колас лічыць, што вялікага прыкладного сэнсу такая рэформа не мае:
"Гэта чыста тэхнічная рэформа і ніякага ўплыву на сапраўднае вымаўленне сапраўдных беларусаў яна, як я думаю, адыгрываць не будзе".
Яшчэ адзін вядомы лінгвіст, таксама ў мінулым дэпутат парламенту Пётра Садоўскі лічыць, што рэформа правапісу ”ніколі не робіцца паспешліва й келейна”. Беларускія чыноўнікі ў паўсядзённым жыцці не карыстаюцца беларускай мовай, але закон аб рэформе будуць прымаць менавіта прадстаўнікі ўлады, якімі з’яўляюцца дэпутаты. Таму ”рэформа беларускага правапісу ў нашых умовах – гэта нейкая фантасмагорыя”, мяркуе Пётра Садоўскі.
Тым не менш, як заяўляе дэпутат Палаты прадстаўнікоў Улідзімір Здановіч, новы закон павінен набыць сілу ўжо 1 студзеня 2010 году.