«Чарнобыльская малітва» - лепшая кніга 2005 года
Нацыянальнае таварыства кніжных крытыкаў, заснаванае ў 1974 годзе, штогод уганароўвае лепшыя кнігі, апублікаваныя на англійскай мове. Прэмія не мае грашовага эквіваленту, аднак яна лічыцца адной з самых прэстыжных ў свеце англамоўнай літаратуры. У розныя гады яе атрымоўвалі такія класікі сучаснай літаратуры, як Джон Апдайк, Джэйн Смайлі, Ян МакЭван, Мэрылін Робінсан. Святлана Алексіевіч – пакуль адзіная прадстаўніца Беларусі, якая не толькі трапіла ў поле зроку сусветных крытыкаў, але і была прызнана лепшай у намінацыі «дакументальная проза». Беларуская кніга пра Чарнобыль абыйшла такія нашумелыя сацыяльныя творы аб актуальных праблемах нашага часу, як «Вялікая вайна за цывілізацыю: Захоп Блізкага Усходу» (аўтар – брытанскі карэспандэнт Роберт Фіск) і «Ноч набліжаецца: Народ Іраку ў ценю вайны Амерыкі» (аўтар – рэпарцёр газеты «Washington Post» Энтані Шадзід).
Як і ўсе творы Святланы Алексіевіч, кніга пра Чарнобыль –гэта дакументальныя аповеды сведкаў рэальных падзей. Цягам амаль 10 год пісьменніца сустракалася і размаўляла з былымі супрацоўнікамі атамнай станцыі, вучонымі, медыкамі, вайскоўцамі, самасёламі – з тымі, для каго Чарнобыль – гэта не метафара і сімвал, а асноўны змест жыцця. Часта, па прызнанні аўтаркі, відавочцы спяшаліся ў сваіх аповедах, баяліся не паспець, паколькі кошт іх сведчанням было само жыццё. Вось цытата з кнігі – успаміны жонкі пажарніка Васіля Ігнаценкі, які загінуў у першыя дні пасля аварыі:
«Вопраткі ніякай. Голы. Адна лёгкая прасціна паверх. Я штодня мяняла гэтую прасціну, а ўвечары яна ўся ў крыві. Уздымаю яго, і ў мяне на рукох застаюцца кавалачкі скуры, прыліпаюць... Любое шво – гэта ўжо рана на ім. Я зразала сабе пазногці да крыві, каб дзе-небудзь яго не зачапіць. Ніхто з медсясцёр не рашаўся падысці, дакрануцца, калі што-небудзь трэба, клічуць мяне. І яны... Яны фатаграфавалі... Казалі, для навукі. А я бы іх усіх выштурхнула адтуль! Крычала б і біла! Як яны могуць! Калі б я магла іх туды не пусціць...»
У англійскім варыянце кніга Алексіевіч мае назву «Галасы з Чарнобыля: Вусная гісторыя ядзернай катастрофы». Чаму твор аб Чарнобыльскай праблеме, а не палестына-ізраільскім канфлікце ці амерыканскім уварванні ў Ірак быў так высока адзначаны сусветнай супольнасцю? Адказ на гэтае пытанне можна знайсці ў самой кнізе Алексіевіч.
У адным з раздзелаў аўтарка бярэ інтэрв’ю ў самой сябе як у непасрэднай сведкі катастрофы. Яна тлумачыць, што Чарнобыль – гэта пачатак новай гісторыі, ён не толькі веды, але і перадведы. Па словах Алексіевіч:
„Менавіта праз Чарнобыль імя маленькай, згубленай у Еўропе краіны, пра якую свет раней амаль нічога не чуў, загучала на ўсіх мовах, яна пераўтварылася ў д’ябальскую чарнобыльскую лабараторыю, а беларусы сталі чарнобыльскім народам… Увесь свет стаў разумнейшым пасля Чарнобыля, і сёння беларусы як жывыя "чорныя скрыні" занатоўваюць інфармацыю для будучага. Для ўсіх».