1. Idi na sadržaj
  2. Pređi na glavni meni
  3. Idi na ostale ponude DW
Novi video-prilozi
U fokusu
Srbija i regionRat u UkrajiniZapisi sa Ušća

Ajnštajnu spasena čast

25. februar 2012.

Čestice ipak ne mogu da budu brže od svetlosti. Evropska organizacija za nuklearna istraživanja (CERN) u septembru prošle godine registrovala je brzinu čestice veću od brzine svetlosti - samo zbog greške u merenju.

https://p.dw.com/p/14A2y
Dr. Albert Einstein writes out an equation for the density of the Milky Way on the blackboard at the Carnegie Institute, Mt. Wilson Observatory headquarters in Pasadena, Calif., on Jan. 14, 1931. Einstein achieved world reknown in 1905, at age 26, when he expounded his Special Theory of Relativity which proposed the existence of atomic energy. Though his concepts ushered in the atomic age, he was a pacifist who warned against the arms race. Einstein, who radically changed mankind's vision of the universe, was awarded the Nobel Prize for Physics in 1921. (AP Photo)
Foto: AP

Krajem septembra prošle godine naučnici CERN-a u Ženevi obavestili su javnost da su posmatrali neutrine koji su se možda brže kretali od svetlosti. To bi u pitanje dovelo teoriju relativiteta Alberta Ajnštajna iz 1905. godine.

Ali, provera eksperimenta sada je pokazala da je Ajnštajn ipak bio u pravu. Razlog zašto su se neutrini navodno kretali za 0,025 promila brže od svetla bila je greška u merenju. Moguće je da su grešku izazvali jedan neispravan svetlovodni kabl i aparat za sinhronizaciju podataka.

Bolje razumeti neutrino

Ekperimenti bi trebalo da budu ponovljeni u maju. U projektu OPERA naučnici Istraživačkog centra CERN u Ženevi "ispaljuju" neutrino kroz zemlju u smeru planinskog pojasa Gran Saso u Italiji. Tamo u jednoj podzemnoj laboratoriji uz pomoć detektora OPERA (Oscillation Project with Emulsion-tracking Apparatus) mere dolazak čestica. Neutrino je krajnje lagana čestica koja bez poteškoća prolazi kroz stene ili drugu materiju, pa tako i čovekovo telo. Ona retko dolazi u interakciju sa drugom materijom i nema električnog naboja.

Istraživački centar CERN

Naučnici u Ženevi stvaraju snop čestica koji je usmeren prema planinskom pojasu Gran Saso. Iz tog snopa koji se sastoji od različitih čestica samo čestice neutrino stignu do cilja udaljenog 730 kilometara. Cilj eksperimenta je u stvari da se dokaže oscilacija neutrina.

** FILE ** A May 31, 2007 file photo shows a view of the LHC (large hadron collider) in its tunnel at CERN (European particle physics laboratory) near Geneva, Switzerland. One huge scientific experiment being launched Wednesday, Sept. 10, 2008 is described as an Alice in Wonderland investigation into the makeup of the universe, or dangerous tampering with Nature that could spell Doomsday for the Earth. The first beams of protons will be fired around the 27-kilometer (17-mile) tunnel at the launch Wednesday to test the controlling strength of the world's largest superconducting magnets. It will still be several weeks before beams traveling in opposite directions are brought together in collisions that some skeptics fear could create micro "black holes" they theorize could endanger the planet. (AP Photo/Keystone, Martial Trezzini, File)
Foto: AP

Radi se o teorijskoj pretpostavci koja nikada nije dokazana o promeni raznih tipova neutrina. Oscilacija pretpostavlja da neutrino ima masu, iako veoma malenu. Ako naučnici otkriju više o masi neutrina mogli bi bolje da razumeju i osobine drugih elementarnih čestica.

Neutrini "ispaljeni" iz Ženeve stižu do Gran Sasa za oko 2,4 milisekunde. Trenutak njihovog dolaska može u laboratoriji da se odredi sa tačnošću od 10 nanosekundi (0,000 000 010 sekunde). Udaljenost koju neutrini moraju da pređu određena je prema navodima CERN-a sa maksimalnim variranjem od 20 centimetara. Naučnici su na početka ekperimenta izmerili vreme leta oko 16.000 neutrina od Ženeve do Gran Sasa i dobili relativno veliku statističku sigurnost.

Odmah su postojale sumnje

Dok su jedni naučnici u septembru euforično reagovali na otkriće o brzini čestica, drugi su bili skeptični. "Teorija relativnosti je jedan od glavnih oslonaca fizike", izjavio je Johan Bijnens, fizičar sa univerziteta u švedskom Lundu. "Ako ona stvarno ne bi bila tačna imali bismo velikih teškoća da je se oslobodimo", rekao je Bijnens.

starfield © Tjefferson #10891782
Brzinom svetlosti...Foto: Fotolia/Tjefferson

"Mora se biti oprezan", upozorila je i i Karen Hagner, fizičarka na Hamburškom univerzitetu i članica tima OPERA. Hagner se zato dugo protivila objavljivanju rezultata merenja.

Autori: Fabijan Šmit / Anto Janković

Odg. urednica: Ivana Ivanović