Dan kada se pisala nemačka istorija

Pad Berlinskog zida je događaj koji je promenio svet. Godinu dana kasnije Nemačka je ponovno ujedinjena nakon 41-godišnje podele. Nestankom druge diktature na nemačkoj teritoriji – DDR-a, sa političke karte Evrope počeo je da nestaje ceo tzv real-socijalizam. Završen je Hladni rat Istoka i Zapada. Devetog novembar zaista je bio sudbinski dan za nemačku i evropsku istoriju.

Ali, za Nemce je taj datum važan bio već više puta u istoriji. Godine 1918, socijaldemokrata Filip Šajdeman je sa balkona berlinskog Rajhstaga proglasio republiku i tako označio kraj monarhije sa carom Vilhelmom II na čelu:

„Radnici i vojnici, budite svesni istorijskog značenja ovoga dana. Dogodilo se nešto nečuveno. Pred nama je veliki i nepregledan posao. Sve za narod, sve uz pomoć naroda. Ne sme da se dogodi ništa što bi naštetilo ugledu radničkog pokreta. Budite složni, verni i svesni odgovornosti. Ono staro i trulo – monarhija, srušila se sama od sebe. Živelo novo, živela nemačka republika!“

Napad na demokratiju s leva i desna

Mlada demokratija u Nemačkoj imala je poteškoća od samog početka. I levi i desni hteli su da je uklone što je pre moguće. Devetog novembra 1923. u Minhenu su nacionalsocijalisti pokušali državni udar. Predvodio ih je Adolf Hitler koji je za to osuđen na pet godina zatvora, ali je deset godina kasnije ipak legalno preuzeo vlast u Nemačkoj i svet survao u najveću katastrofu – Drugi svetski rat.

Jevrejima su i ranije u Nemačkoj malo po malo oduzimana prava, i pre nego što je počelo sistematsko uništavanje. Devetog novembra 1938. u čitavoj Nemačkoj paljene su sinagoge, pljačkane jevrejske prodavnice. Oko 100 Jevreja je ubijeno, 26.000 uhapšeno. Pogrom nad Jevrejima cinično je nazvan „Kristalna noć“, a u stvari, radilo se o nekoj vrsti generalne probe za holokaust. Šef nacionalsocijalističkog Nemačkog radničkog fronta Robert Lej nije skrivao namere nacista:

„Jevreji moraju da budu srušeni, Jevreji moraju da budu i biće uništeni. To je naša sveta vera.“

Rupa u Berlinskom zidu slomila ceo DDR

U nizu sudbinskih dana, 9. novembar 1938. bio je najgrozniji. Teško je zamisliti veći kontrast u odnosu na 9. novembar 1989. kada je pao Berlinski zid. Sreći i euforiji nije bilo kraja kada se ljudima u bivšem DDR-u neočekivano otvorila granica. Prethodno su ljudi mesecima protestovali protiv komunističkog režima. Hiljade njih su pobegli preko Mađarske i nemačkih ambasada u istočnoevropskim zemljama. Iz dana u dan rastao je pritisak na vlasti da olakšaju mogućnosti putovanja. Ali, niko nije očekivao da će se to tako brzo dogoditi. Kada je na jednoj međunarodnoj konferenciji za novinare u istočnom Berlinu objavljeno da sloboda putovanja stupa na snagu odmah, mase su krenule preko granice podeljenog Berlina:

„Najpre su propuštali pojedinačno, a onda su otvorili rampe. Sada možemo da prelazimo bez pokazivanja propusnice, možemo da idemo bez ičega. Bez kontrole. Ja uopšte nemam kod sebe propusnicu.“

Nakon te izuzetne noći nije bilo povratka na staro. Prva rupa u Berlinskom zidu srušila je ubrzo čitav truli sistem bivšeg DDR-a. Po četvrti put je 9. novembra pisana nemačka istorija, ovoga put srećna epizoda. To ne mogu da promene ni brojne poteškoće s kojima se Nemačka susrela nakon pada Berlinskog zida i ponovnog ujedinjenja.

Autor: Marsel Firstenau / Anto Janković
Odgovorni urednik: Ivan Đerković