Gusari nisu romantični heroji

Piratstvo postoji dugo koliko i moreplovstvo. Već u prvom veku pre Hrista gusari su bili ozbiljna pretnja trgovačkim brodovima. Širom sveta postali su prava nevolja u 17. i 18. veku. Od Karibika do Indijskog okeana, mora su postala nesigurna. Uprkos tome, gusari su često veličani kao romantični heroji, do dana današnjeg. Slika, koju istoričar Jan Markus Vit u svojoj knjizi o piratima, pobija:

"Pirati nikada nisu bili romantični heroji. To su bili i ostali zločinci. Reč je o beskonačnom smenjivanju ubistava, pljački, silovanja i svih drugih zločina koji se mogu zamisliti."

Pirati su bili heroji u romanima i filmovima. Najpoznatiji primer je Džoni Dep, odnosno kapetan Džek Sperou u filmu "Pirati sa Kariba".

Veličanje pirata bilo je potpomognuto i nepoznavanjem činjenica

Dugo je najvažniji izvor informisanja o zlatnom dobu piratstva u 18. i 19 veku bila knjiga britanskog kapetana Čarlsa Džonsona koja se pojavila oko 1720: "Opšta istorija pljačkanja i ubistava najozloglašenijih gusara". Reč je o nekoj vrsti biografske zbirke najvažnijih gusara i neke divlje mešavine činjenica i fikcije. Dovoljno materijala za filmove, smatra Vit:

"To je paradoksalno u celoj priči. Niko ne bi idealizovao pljačkaša na ulici ili nasilnika. Nikada nisam čuo da se deca kostimiraju u provalnike. Ali sa piratima je drugačije, jer oni su daleko, vremenski i geografski, u egzotičnim predelima, na plažama sa palmama, u Karibiku. A tome se dodaju klišei poput slobode i avanture. Mislim da je reč o bekstvu u paralelni svet, što se mnogima dopada."

Gusari su pored filmova, poslužili i za političke utopije. "Dobar primer jeste istorija o navodnoj gusarskoj državi Libertalija - kakvo zvučno ime - koja treba da se osnuje na Madagaskaru. I to je čista fikcija. Ali to je i jedna od priča koja je poslužila određenim kolegama ideolozima za ispredanje priče da su gusari, posebno u zlatnom dobu, bili nešto slobodarsko, demokratsko, socijalističko, čak nešto kao društvo suprotnosti u odnosu na feudalno hijerarhijsko društvo na zemlji."

Socijalno-romantična utopija

Piratstvo kao oblik klasne borbe - čista besmislica, smatra Jan Markus Vit. Ali gusari su i u Nemačkoj korišćeni kao tema socijalno-romantičnih utopija. Najpoznatiji primer jeste nemački gusar Klaus Štertebeker iz 14. veka koji je slavljen kao borac za oslobođenje.

"Štertebeker se slavi skoro kao nemački Robin Hud, koji je samo uzimao do bogatih kako bi davao siromašnima. To je naravno u slučaju Štertebekera apsolutna besmislica. To je bio krvav biznis. A od plena ništa nije raspodeljeno onima kojima je potrebno. Sav novac je protraćen na kocku, žene i alkohol u tamo nekim krčmama i bordelima."

I tako u svakom poglavlju svoje knjige, Jan Markus Vit naglašava da gusari nisu ništa drugo do beskrupulozni kriminalci.

Autori: Ginter Birkenštok / Ivana Ivanović
Odg. urednik: Jakov Leon