Hrvatski put u Evropsku uniju

Hrvatski put u Evropsku uniju traje gotovo dve decenije, zapravo od osamostaljenja i nezavisnosti 1992. godine. Hrvatska će, nakon Grčke, biti jedina zemlja koja će u Evropsku uniju ući sama, a ne „u paketu“ i biće prva država koja je prošla novi mehanizam pristupanja, što znači da je do sada najbolje pripremljena zemlja za članstvo u EU.

Početak svog dugog puta Hrvatska započela je u novembru 2000. godine, kada je sa Evropskom unijom otvorila pregovore o Sporazumu o stabilizaciji i pridruživanju (SSP), koji je prva vrsta institucionalizovanja odnosa između EU i Hrvatske. SSP sadrži pravila za politički dijalog, pojačanu regionalnu suradnju, odredbe o prometu roba i radnika kao i prilagođavanje nacionalnog zakonodavstva evropskom. Sve to kontroliše Savet za SSP. Za razliku od ranijih evropskih ugovora sa zemljama srednje i istočne Evrope, SSP je mnogo dublji i detaljniji, jer se radi i o ispunjavanju političkih uslova.

Pristupni pregovori trajali šest godina

Hrvatska je svoj zahtjev za članstvo u Uniji predala u martu 2003. godine za vreme vlade Ivice Račana. Pola godine kasnije Evropska komisija predala je Hrvatskoj opsežan upitnik, a Zagreb je odgovore dao tri meseca kasnije. U aprilu 2004. godine Evropska komisija iznela je svoje mišljenje i dala preporuku za dodelu kandidatskog statusa Hrvatskoj. Dva meseca kasnije, na junskom Samitu lidera Unije, Savet EU potvrdio je taj status.

Početak pristupnih pregovora odložen je za pola godine, jer je nekoliko članica Unije zastupalo mišljenje da Hrvatska ne sarađuje u potpunosti sa Haškim sudom i zbog toga su pregovori otvoreni tek 3. oktobra 2005. godine u Luksemburgu, zajedno s Turskom. Tada je počeo i jednogodišnji „skrining“, a prva konferencija o pristupanju održana je 28. oktobra 2005. Pregovori su završili zatvaranjem poslednjih od ukupno 35 pregovaračkih poglavlja 30. juna 2011. godine. Pregovori sa Hrvatskom trajali su gotovo šest godina, što je dobar prosek u odnosu na iskustva drugih zemalja.

Godinu dana izgubljeno zbog slovenačke blokade

Tokom pregovora, Hrvatska se suočila sa gotovo jednogodišnjom slovenačkom blokadom, a razlog je bilo nerešeno pitanje granica između Slovenije i Hrvatske. Spor je rešen dogovorom Zagreba i Ljubljane da se on preda arbitražnom sudu.

Slovenačku blokadu prvobitno je, kao glavni razlog svoje ostavke u julu 2009. godine navodio premijer Ivo Sanader koga je na dužnosti nasledila Jadranka Kosor. Njena vlada je u završnoj fazi pregovora i zatvaranja najtežih pregovaračkih poglavlja, pre svega poglavlja Pravosuđe i osnovna prava, morala da krene u suzbijanje korupcije. U okviru brojnih istraga u poslednje dve godine otkriveni su ili se istražuju brojni slučajevi i sumnje u korupciju, nepotizam i privredni kriminal. Pri tome su optuženi mnogi vodeći članovi HDZ-a, direktori državnih preduzeća, ministri pa i sam bivši premijer Sanader. Svi oni ili čekaju na suđenje ili su već osuđeni, a Državno tužilaštvo pokrenulo je istragu čak i protiv samog HDZ-a.

U pet dana promena vlade i ugovor o pristupanju

Nakon potpisivanja Ugovora o pristupanju Hrvatske Evropskoj uniji preostaje još raspisivanje referenduma na kojem će građani Hrvatske u februaru ili možda tek u martu 2012. godine odlučivali o članstvu svoje zemlje u EU. Zemlje članice EU u idućih će 18 meseci ratifikovati Ugovor o pristupanju. Time bi Hrvatska, nakon što je pre dve godine postala 28. članica NATO, 1. jula 2013. godine trebalo da postane i 28. članica Evropske unije.

Autor: Alen Legović, Brisel
Odgovorni urednik: Ivan Đerković