Meka ne veruje Muslimanskom bratstvu

Religija ima jedan divlji, anarhični element. Da ga treba obuzdati je saudijskoj kraljevskoj porodici 'sinulo' najkasnije 1979. U novembru te godine, grupa naoružanih islamista ušla je u jednu džamiju u Meki, uzela za taoce više hiljada hodočasnika. Većina je brzo puštena na slobodu. Međutim, otmičari su i dalje bili čvrsto uvereni da je došao kraj sveta, sledeći time reči svog vođe, bivšeg pripadnika nacionalne garde Džuhaiman al-Utaibi. Uprkos tome, on je tražio svrgavanje kraljevske kuće i vladavinu islamskog prava (Šerijatskog prava op.a.)u arapskom svetu.

Kraljevska kuća je odmah reagovala, i naredila da se džamija opkoli. Borbe sa otmičarima su trajale dve sedmice, poginulo je oko 330 ljudi. Na kraju su se Utaibijevi sledbenici odlučili na predaju. Sedam dana kasnije, režim je naredio da se ubije oko 70 otmičara među kojima je bio i Džuhaiman al-Utaibi.

Religija i revolucija

Opasnosti, iako ne velike, saudijska kraljevska kuća vidi i u postupcima egipatskog Muslimanskog bratstva. Ona u Bratstvu vidi opasnu mješavinu religioznih i političkih motiva. Isto kao što su to nekada učinili i al Utabijevi borci, čini i Muslimansko bratstvo - poseže za oružjem. To saudijsku kraljevsku kuću čini nervoznom. Ona pre svega strahuje da bi primer Muslimanskog bratstva mogao postati popularan i u Saudijskoj Arabiji. Zato je kraljevska kuća najavila da će egipatsku vojnu vladavinu finansijski podržati i milijardama dolara, ako zapadne zemlje uskrate svoju podršku.

"Muslimansko bratstvo je formirano 1928. kao pokret otpora protiv kako su smatrali, nemoralnih strujanja za Zapada", objašnjava politikolog Kristijan Volf iz Erlangena u razgovoru za DW. Ovaj pokret bio je međutim usmeren i protiv mnogih teoloških stavova u islamu.

"Svesno su se distancirali od učenja tradicionalne uleme koje se uvek prilagođavalo vladajućim režimima". Oni međutim nisu samo želeli promeniti mišljenje već i društveni poredak. "Pri tome su se pozivali na moderna učenja. I upravo su time razlikovali od vehabijskog islama koji je državna religija Saudijske Arabije".

Muslimansko bratstvo se na taj način zalagalo za religiozno inspirisani reformski pokret koji seže do ranih godina 20. veka. Od 80-tih je dobio dodatni zamah. Tada se nagoveštavao pad marksističkih i nacionalističkih doktrina, na koje su se u arapskom svetu pozivale brojne opozicione struje. Ideološki vakum ispunjen je različitim oblicima islama. Značajan izuzetak je vehabijski islam.

Delovi modernog društveno-kritičnog razmišljanja ušli su i u islamističke protestne pokrete sadašnjice. U njih se ubraja i pitanje legitimnosti vlada - i to je jedna tačka koja uznemirava konzervativnu saudijsku kraljevsku kuću.

"Saudijska Arabija je monarhija i tu monarhiju teološki opravdava", kaže Volf. Nasuprot tome, Muslimansko bratstvo sledi jedan sasvim drugi koncept:

"U svom političkom razmišljanju ono je svakako stiglo u političku modernu i važno mu je da vlada ima legitimnost naroda. Upravo to smeta Saudijskoj Arabiji."

Brojni izazovi

Smeta joj još više s obzirom na činjenicu da društveni i religijski poredak kraljevske kuće stoji pred socijalnim i demografskim izazovima. Jedna petina od ukupno 27 miliona stanovnika su 'gastarbajteri', koji potiču uglavnom iz jugoistočne Azije. Skoro polovina stanovnika je mlađa od 25 godina, od kojih je većina zahvaljujući digitalnim medijima, dobro informisana o zbivanjima u svetu.

Istovremeno, dosadašnji humanitarni programi nisu bili dovoljni kako bi se rešili socijalni problemi. Tako jedna četvrtina stanovnika živi u siromaštvu. Stopa nezaposlenosti je 2011. iznosila 12 odsto. Uz to dolaze i religiozne napetosti između većinskog sunitskog stanovništva i šiitske manjine na istoku zemlje.

"To je dovelo do osetnijeg socijalnog pritiska nego što je to bilo ranije", kaže Volf. Stanovništvo zna da građani drugih zemalja imaju veće slobode. Takođe su videli kako se kroz revolucije i narodne proteste svrgavaju vladajući režimi. Kraljevska kuća pokušava da smanji taj pritisak. Zato rigorozno postupa protiv svih za koje smatra da bi joj mogli naškoditi.

"To najpre osete islamske grupacije. Međutim, posle njih to osete i sasvim normalni politički akteri, koji traže da imaju pravo suodlučivanja", kaže Volf.

Autori:Kersten Knip/ Belma Fazlagić-Šestić

Odgovorna urednica: Dijana Roščić