Patrijarhalna orijentacija odavno pobedila

Sama izložba, kao i tribina, zapravo su posvećene pokušaju realnog i kritičkog sagledavanja zaboravljene a veoma značajne neoavangardne umetnosti u bivšoj Jugoslaviji tokom 60-ih i 70-ih godina prošlog veka

Učesnici tribine i aktivni umetnički protagonisti neoavangarde na prostoru bivše Jugoslavije kazali su da su tih godina zapravo zabeleženi najviši umetnički dometi. Istoričar umetnosti Miško Šuvaković rekao je da vreme neoavangarde ne treba idealizovati, već da svaka generacija mora da se izbori za istorijski iskorak napred:

“Ta vremena nisu bila divna, bila su klaustrofobična, zatvorena, borbena, konfliktna, kao što su i ova vremena. I ne postoji mitska generacija koja će označiti neki veliki iskorak. Svaka generacija se mora izboriti za taj iskorak i svako vreme zahteva svoje nove klince i svoju novu avangardu.”

Reditelj Želimir Žilnik rekao je da je u vreme početka zabrane neoavangardnih umetnika i njihovih dela zapravo započela i autodestrukcija Jugoslavije:

“Ja sam se prosto zaprepastio nad tom autodestruktivnom energijom, koja je taj sistem, za koji smo verovali da je otvoren i kao takvog ga doživljavali, dovela do toga da iz sebe izluči tu neverovatnu autodestrukciju. Za mene je kopanje groba te zemlje, koja se raspala 1991. godine, počelo 20 godina ranije.”

Istoričarka Latinka Perović ocenila je da je u društvu u Srbiji, upravo udarom na umetničku neoavangardu, simbolično započeo sukob između patrijarhalne orijentacije i orijentacije ka modernom društvu. Ona je dodala da je pobedu izvojevala patrijarhalna izolacionistička orijentacija u tadašnjoj Komunističkoj partiji Jugoslavije:

“I u njoj se zapravo obnovio fundamentalni istorijski sukob orijentacije ka modernom društvu i patrijarhalne, orijentalne orijentacije, koja teži zatvaranju, ksenofobiji, dominaciji, koja je previše oslonjena na silu. Naravno da bi se mogla analizirati i evolucija toga sukoba i prilično tačno označiti početak kada se sukob tih dveju tendencija rešava u korist ove druge. Slažem se da su upravo u tim godinama u velikoj meri određeni ishodi i postitovskog razdoblja i sudbina Jugoslavije.”

Bilo kako bilo, zaključili su učesnici tribine, umetnost tog vremena je deo mreze internacionalne avangarde i predstavlja trajni korpus evropskog i regionalnog kulturnog nasleđa.