Pirati nisu heroji, već razbojnici

Gusari postoje od kada se morski putevi koriste za trgovinu. Besplatna, oteta roba je za lopove uvek bila izazov. Bez obzira da li se otima zbog nemaštine, nesigurne egzistencije ili je to deo organizovanog kriminala, u svakom slučaju gusarski zanat star je više od 3.000 godina.

Još u antičkoj Grčkoj su zabeleženi napadi gusara. Grčka reč pirates znači otimač. Pirati su bili opasnost i za Rimljane. Kada su gusari postali ozbiljna opasnost za trgovačke interese u Sredozemlju rimska imperija uspela je da ih onemogući. Ipak, gusarstvo nikada nije potpuno iskorenjeno. Oduvek su bili, a i sada su, ugroženi trgovački putevi koji prolaze kroz morske tesnace i pored ostrva.

Napadi na moru su vrhunac dostigli u 17 i 18 veku. Za vreme ratova koje su vodile morske sile za premoć na moru, pored već poznatog otimanja plena uvedena su i otimanja brodova iza kojih je stajala država. Na taj način gusari su postali poslovni ljudi koji su na osnovu vojnog „prava“ dobili licencu za otimanje i potapanje neprijateljskih brodova. Na kraju rata otimači su se osamostaljivali i okretali protiv dotadašnjih poslodavaca.

Najopasnija Indonezija i Adenski zaliv

Pomorske sile bile su primorane na pregovore. Od početka 19 veka počela je borba protiv privatnih gusarskih bandi koje su operisale duž afričkih, azijskih i južnoameričkih obala. Gusarstvo je donekle suzbijeno. Godine 1856. postignut je dogovor o zabrani piraterije pod patronatom države kao sredstva ratovanja.

U 20. veku gusari su ponovo sporadično napadali. Godine 1920. pokrenuta je inicijativa za donošenje međunarodnog zakona protiv gusarenja. To je bilo veoma teško, jer je gusarstvo u Prvom svetskom ratu bilo korišćeno kao sredstvo ratovanja. Nijedna zemlja nije htela da ograniči odbranu na moru. Zato su se morske sile dogovorile oko principa koji je i danas na snazi - gusarima se proglašavaju privatna lica koja u međunarodnim vodama napadaju u privatne svrhe.

Svetski ratovi, oslobađanje od kolonijalizma i posledice političkih i privrednih problema pružali su nove razloge za pljačku na moru. I to pre svega u nestabilnim državama. Prema podacima Međunarodne trgovinske komore zbog gusara posebno su opasne vode oko Indonezije, naročito Molučki moreuz, te područja ispred obala zapadne i istočne Afrike, uključujući Adenski zaliv.

Autor: Blagorodna Grigorova / Željka Bašić-Savić

Odgovorni urednik: Ivan Đerković