Çin'in borç dağları büyüyor

Çengdu kentinin doğusundaki yeni tren garı neredeyse başlı başına bir şehir. 5 katlı garda tam 26 peron var. Yerin altında iki yeni metro hattı, garın çevresinde de yeni bir karayolu ağı ile bir otobüs garı. Batı Çin’in en büyük tren istasyonu yaklaşık bir milyar euroya mal olmuş. Bu meblağın büyük bir bölümü ise kredilerle karşılanmış. Finans krizi sırasında Pekin hükümeti, ekonominin belli bir hızda büyümesini sağlamak için yerel yönetimlerin bol para harcamasına yeşil ışık yakmıştı. Bu esnada binlerce altyapı projesine başlandı. Resmî verilere göre, yerel yönetimlerin borçları 1 trilyon 200 milyar euroya yaklaşıyor. Bu Almanya’nın devlet borçlarının yüzde 60’ına denk geliyor. İngiliz The Economist dergisine bağlı Economist İstihbarat Birimi'nin Pekin ofisinden Duncan Innes-Ker, bu miktarı epey riskli buluyor. Innes-Ker, "Çin’in borçlarının özellikle yerel yönetimler düzeyinde bu kadar artması tehlikeli, zira bu yönetimlerin elinde borçları geri ödeyebilmek için sadece kısıtlı imkânlar var. Ayrıca finans sisteminde de şeffaflık yok. Bankaların bildirmediği borçlar var mı, bilinmiyor. Bu gri bölge yüzünden, tüm ekonomi gelecek aylarda risk altında.” şeklinde bir tespitte bulunuyor.

Gölge bankacılığın riski de çok, kârı da

Yerel yönetimlerin gerçekten ne kadar borcunun olduğunu kimse bilmiyor. Ödeme zorlukları giderek sıklaşıyor. Bankacılık sistemini korumak için sonuçta Pekin’in devreye gireceği ve borçların bir bölümünü üstlenmek zorunda kalacağı tahmin ediliyor. Ancak merkez yönetimin başını ağrıtacak başka sorunlar da var. Ülkede son yıllarda dev bir "gölge bankacılık sistemi" oluştu. Normal bankalardan kredi alamayan işletmeciler ve yatırımcılar, yeraltından fahiş faizli krediler alıyor. Çin’in doğusundaki Venzu kentinden bir işletmeci, bu sistemi yakından tanıyor:

"Bu yeraltı bankerleri hep akrabalardan ya da arkadaşlardan oluşan gruplar. Paralarını birleştirip aralarından birini yönetici seçiyorlar. Para çoğunlukla gerçek bankalardan geliyor. Yüzde 3 veya 4 faizle özel kredi alıp daha yüksek faizle borç veriyorlar. Gölge bankacılık sistemi çok riskli ancak kâr oranı da çok yüksek.”

"En korkunç senaryo, emlak piyasasının çökmesi olur"

İsviçre’deki Credit Suisse Bankası’nın tahminlerine göre, bu sistemle verilen kredilerin toplamı 400 milyar euroyu buluyor ve ödeme zorluğu burada da birçok alacaklıyı tehdit ediyor. Ekonomi uzmanları bunun kayıtlı bankaları da vurabileceğini belirtiyor. Önemli miktarda kayıt dışı mali kaynak gayrimenkul spekülasyonlarına da aktarıldı. Şimdi emlak fiyatları düşüyor ve krediler batıyor. Kimse ekonomiye tehdit oluşturan borç dağının yüksekliğini bilmiyor. Economist İstihbarat Birimi'nden Duncan Innes-Ker, emlak sektörünün en büyük tehlikeyi teşkil ettiğini söylüyor. "Günümüz Çin’inde daire almak için alınan kredilerin miktarı artıyor." diyen Innes-Ker, emlak firmalarının, kredi piyasasının önemli bir bölümünü oluşturduğunu, bankacılık sisteminin de çok hassas olduğunu kaydediyor ve "En korkunç senaryo, emlak piyasasının çökmesi olur -ki o zaman da birçok kredi batar.” ifadesini kullanıyor.

Bu da yerel yönetimleri vurur, zira gelirlerin önemli bir kısmı emlak sektöründen geliyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Markus Rimmele (Şanghay) / Çeviri: Aydın Üstünel

Editör: Murat Çelikkafa