Çok Elyaflılar Anlaşması yürürlükten kalkıyor

Dünya ticaret sisteminin en önemli unsurlarından biri olan ve ”Çok Elyaflılar Anlaşması” olarak da adlandırılan tekstil ve giyim ürünleri anlaşması, konfeksiyoncularını üçüncü dünyanın rekabetinden korumak isteyen sanayi ülkelerinin zorlamasıyla 1974 yılında yürürlüğe girmişti.

Ticari kotaların ikili anlaşmalarla belirlenmesi esasına dayanan bu 30 yıllık anlaşmanın serbest dünya ticareti felsefesine uymadığı kesin. Bu nedenle, 1995 yılında Çok Elyaflılar Anlaşması‘nın dünya ticaret antlaşması kapsamına alınıp on yılda sona erdirilmesi kararlaştırılmıştı. Yani, 1 Ocak 2005’te ticari kotalar kalkıyor. Ticari sınırlamaların kalkmasına kimi ülke sevinirken, kimi ülkeyi de büyük riskler bekliyor.

Orta büyüklükteki üreticiler etkilenecek

Giyim endüstrisinin globalleşme derecesini görmek için büyük şehirlerdeki konfeksiyon mağazalarına bakmak yeterli. Pantolon, etek ve tişörtlerin etiketleri ”Romanya, Bangladeş ya da Kamboçya malıdır” ibareleriyle dolu. ”Dünya Tekstil Anlaşması‘nın süresini tamamlayacağı 1 Ocak 2005’ten sonra bu çeşitlilik ortadan kalkabilir ve ticari kottaların kalkmmasıyla Çin ve Hindistan gibi dev ülkeler dünya pazarlarına hakim olabilirler” diyen uzmanlar bundan öncelikle, Kamboçya, Portekiz ya da Tunus gibi orta büyüklükteki üreticilerin etkileneceğini belirtiyorlar.

Örneğin, Bangladeş daha şimdiden kota ve gümrük vergisi gibi sınırlamalar olmadan Avrupa Birliği’ne tekstil ürünleri ihrac edebiliyor. Bu avantaj sayesinde Bangladeş Asya’nın önemli tekstil üreticileri arasına girmişti. Ancak tekstilcilikte aylık ücretin 20 ila 50 euro olduğu Bagladeş’in iş gücü maliyetinin bu kadar düşük olmasına rağmen Çin ile rekabet etmesinin mümkün olmadığı belirtiliyor.

Bangladeş de işsizlik kapıda

Bangladeş kalkınma yardımlarını koordine eden kuruluştan İngo Ritz bu konuda oldukça kötümser. Ritz, "Almanya’dan siparişin çıkması ile Bangladeş’te üretilen trikonun Bremen limanında boşaltılması arasında 80 ila 90 gün geçiyor. Çin bu işi 50 günde hallediyor" değerlendirmesinde bulunuyor.

Bangladeş’in ihracat ve nakliye altyapısının yetersiz olması kadar Çin'in aksine pamuk hammaddesini ithal etmek zorunda olması da önemli bir dezavantaj. Yolsuzluk ve rüşvetçiliğin dış ticarete verdiği zararlar da hesaba katılınca, Çok Elyaflılar Anlaşması‘nın yürürlükten kalkmasıyla 100 bin dolayındaki tekstil işçisinin açıkta kalacağı görülüyor.

Kota uygulamasının yılbaşında kalkacağını bilmelerine rağmen fabrikatörlerin tedbir almadıklarını belirten Ritz, "İşletmeler, sözleşmenin yürürlükten kalkacağını 2002 - 2003 yıllarında fark ettiler. Dünya tekstil anlaşmasının kalkmasıyla işler tersine dönecek. Şirketler bu tarihi önemsemediler ve sırf kısa vadeli kâr hesaplarıyla iş yaptılar" diye konuştu.

Çin ve Hindistan’ın işine yarayacak

Alman Dış Ticaret Ajansı‘ndan Bernd Schaaf, Bangladeş 1 Ocak 2005’i endişeyle beklerken diğer ülkelerin ellerini ovuşturduklarını söylüyor. Schaaf, "İhracat kotalarının kalkması en çok Çin ve Hindistan’a yarayacak. Tahminler, dünya tekstil üretiminin dörtte üçünü Çin’in ele geçireceği yönünde. Anlaşmanın yürürlükten kalkması dünya ticaret düzenini oldukça sarsacak" dedi.