Şangay İşbirliği Örgütü zirvesi

Şangay İşbirliği Örgütü’nün Özbekistan’ın başkenti Taşkent’teki zirve toplantısı sürüyor. Rusya, Çin, Özbekistan, Kazakistan, Kırgızistan ve Tacikistan’dan oluşan Şangay grubunun iki günlük toplantısına Afganistan ve Moğolistan Devlet Başkanları da davetli olarak katılıyor. Bu yılki zirvede terörle mücadele konusu öne çıkıyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile Özbek meslektaşı İslam Kerimov arasındaki görüşmede güvenlik alanında bir stratejik ortaklık anlaşması imzalandı. Orta Asya’da giderek eriyen nüfuzunu geri kazanmak isteyen Rusya açısından önemli bir gelişme olarak değerlendiriliyor.

Orta Asya’nın nüfus açısından en büyük ülkesi olan ve bölgenin en büyük ordusuna sahip Özbekistan, ABD ile özellikle askeri alanda yakın ilişkilere sahip. 2001 yılında Afganistan harekatı sırasında Amerikan askerlerine üslerini açan ülke, ABD’nin bölgedeki en önemli stratejik ortaklarından biri konumunda. Rusya ise Soğuk Savaş dönemindeki başdüşmanı Amerika’nın bölgedeki askeri varlığını kalıcı hale getirmesinden endişe duyduğunu gizlemiyor.

Orta Asya’nın savunması

Rusya ile Özbekistan arasında imzalanan anlaşma, iki ülkenin ‘Orta Asya’da etkin ve güvenilir bir savunma sistemi yaratma çabalarını koordine etme’ amacı taşıyor. Anlaşma ayrıca tarafların, bir diğerinin egemenliğine zarar verebilecek şekilde üçüncü bir ülkeye topraklarını kullandırmasını da engelliyor.

Rusya Devlet Başkanı Putin ayrıca dünyanın en büyük doğalgaz üreticisi olan Rus Gazprom şirketinin Özbekistan’a bir milyar dolarlık yatırım yapacağını da açıkladı. Ayrıca Rus Lukoil şirketi de Özbekistan'’n güneybatısında Türkmenistan sınırı yakınlarında dev bir doğalgaz sahasını geliştirmek üzere bir milyar dolarlık bir anlaşma imzaladı.

Çin Devlet Başkanı Hu Jintao da bölge için yeni bir güvenlik stratejisi üzerinde görüşüleceğini açıkladı. Çin Devlet Başkanı zirve çerçevesinde üye ülkeler ile çok sayıda anlaşmaya imza atacak.

Şangay Grubu nasıl oluştu?

Şangay Grubu, Çin ve komşusu eski Sovyet cumhuriyetleri arasındaki sınır anlaşmazlıklarının çözümü amacıyla bir diyalog platformu olarak 1996 yılında kuruldu. Aradan geçen yıllarda bölgesel işbirliği öne çıktı. Ve 2001 yılında Şangay İşbirliği Örgütü adını aldı. Günümüzde ortak yatırım projeleri ya da karşılıklı ticarette kolaylıklar gibi ekonomik işbirliğini geliştirme çabaları ön planda. Hatta örgütün gelecekteki planları arasında bir serbest ticaret bölgesi oluşturulması da bulunuyor. Üye altı ülkesi ile Şangay İşbirliği Örgütü, içinde 1.5 milyar insanın yaşadığı yaklaşık 30 milyon kilometrekarelik bir alana yayılıyor ve bölgede gayrisafi yurtiçi hasıla 1.5 trilyon doları aşıyor.

Şangay İşbirliği Örgütü’nün kuruluşunda, iki büyük üye Rusya ve Çin’in çıkarları önemli rol oynuyor. İki ülke de Orta Asya’da ağırlığı ABD’ye kaptırmak istemiyor ve karşı denge unsuru oluşturuyor. Rusya, Orta Asya’daki nüfuzunu yeniden kazanmak istiyor. Çin ise özellikle bölgedeki petrol ve doğalgaza ilgili ve ayrıca komşularının Çin yerine Amerikan nüfuzu altına girmesini istemiyor.

Üye ülkeler arasında ortak hedeflerden biri, Orta Asya’nın Müslüman nüfuslu ülkelerinde terörist gruplar ve ayrılıkçı hareketler ile mücadele. Taşkent’teki toplantıda da terörle mücadele öne çıkıyor. Evsahibi Özbekistan görüşmelerde, ülkeler arasında daha güçlü bir işbirliğinin yolunu açacak bir dönüm noktası yaşanması beklentisi içinde. Bu çerçevede, zirveye katılan liderler Taşkent’te bir terörle mücadele merkezinin açılışını yapacak. Merkezin terörle mücadelede bir düşünce kuruluşu işlevi görmesi ve bilgi alışverişinde rol oynaması planlanıyor.