1. İçeriğe git
  2. Ana menüye git
  3. DW'nin diğer sayfalarına git

AB - İran arasında insan hakları görüşmeleri

Peter Phillip / DW17 Haziran 2004

Avrupa Birliği temsilcileri ile İran arasında devam eden insan hakları diyaloğunun ikinci tur görüşmeleri Tahran’da başladı. İran’la ekonomik ilişkilerini geliştirmek isteyen AB, İran’dan insan hakları alanında iyileşme bekliyor. DW’den Peter Phillip, görüşmeyle ilgili değerlendirmesi...

https://p.dw.com/p/AbFA
AB, İran'da insan hakları alanında iyileştirmeler yapılmasını istiyor...
AB, İran'da insan hakları alanında iyileştirmeler yapılmasını istiyor...Fotoğraf: AP

AB ve İran arasında yaklaşık 2 yıldır sürdürülen insan hakları diyaloğunun yeni tur müzakereleri bugün Tahran’da başladı. İki gün sürecek müzakerelerin resmi gündemine baktığınızda ”adalet teşkilatıyla emniyet güçlerinin eğitimi” gibi konuların ele alınacağını görüyoruz.

Ancak diplomatik kavramların ötesinde, asıl konuşulması beklenen, ”sivil toplum ve insan hakları alanında, Avrupa Birliği tarafından esas alınan asgari standartlara” Tahran’ın yaklaşımının tespit edilmesidir. Avrupa Birliği, İran’ın yalnızca insan hakları alanında değil, nükleer silahlanma ve İsrail - Filistin çatışması gibi bölge sorunlarına yaklaşımına da netlik kazandırmasını bekliyor. Tahran’da değişim rüzgarlarının baskın geldiğine dair işaretler çok az. Tam tersine, demokrasi karşıtı muhafazakar cephe, geçtiğimiz şubat ayında yapılan seçimlerden güçlenerek çıktı; İran Meclisi’nde çoğunluk sözkonusu güçlerin elinde.

Muhafazakarlar reform yanlısı olarak bilinen kişilerin seçimlerde adaylığını engelledi; seçimlerden sonra da meclise bir şekilde girmeyi başaran reformculara yoğun baskı uygulandı. Meclis dışında da gazeteler kapatıldı, muhalif gazeteciler demir parmaklıklar ardına kondu. Tahran’da etkisini olanca ağırlığıyla hissettiren baskıcı yönetimin değişeceğine dair umutlar giderek kayboluyor.

Tahran’a eleştiriler olumsuz

Merkezi Amerika Birleşik Devletleri’nin New York kentinde bulunan İnsan Hakları İzleme Örgütü de İran’a yönelik bu olumsuz bakışı benimseyenlerden. Örgüt, Avrupa Birliği’ni Tahran’a karşı daha kararlı davranmaya ve ülkede son zamanlarda yoğunlaşan insan hakları ihlallerini gündeme taşımaya davet etti.

Cenevre’de yapılan İnsan Hakları Konferansı’nda da Tahran, Avrupalı delegelerin ”insan hakları alanında fazla ilerleme kaydedilmediği” yönündeki eleştirilerine hedef oldu. Gözlemciler, İran Meclisi’nden geçtiğimiz günlerde işkencenin önlenmesine dair bir yasa çıktığını,ancak yasaların uygulamaya yansımadığını kaydediyorlar.

İran’ın insan hakları alanında ortaya koyduğu bu olumsuz performans, Tahran’a karşı daha sert bir yaklaşımı savunan Washington’un elini Avrupa Birliği’ne karşı güçlendiriyor. Avrupa Birliği ülkeleri, Amerika Birleşik Devletleri’ne İran’da değişim için ticaret ve diyalog sürecinin en yararlı yöntem olduğunu vurguluyorlar.

AB ekonomik ilişkileri geliştirmek istiyor

Avrupa Birliği, İran’ın en önemli ticari partneri konumunda. Avrupa, İran’ı karlı ve büyümeye açık bir pazar olarak değerlendiriyor. İran’a yönelik bakış açısı, Avrupa Birliği’nin ”eleştirel diyalog” adı verilen süreci uygulamasının önünü açtı.

Bu diyalog sürecinde Avrupa bir yandan İran’la ticareti sürdürüyor, ancak diğer yandan da Tahran’ın ayakta tuttuğu sistemde değişmesini kaçınılmaz gördüğü unsurlara işaret ediyor. Avrupa Birliği’ne, totaliter rejimlerin, izolasyon ve boykotlar vasıtasıyla değil, müzakere ve ticaretle değişime yönelecekleri görüşünden hareket ediyor.

İran’ın nükleer silahlanma alanında izlediği çizgi de eleştirel diyalog sürecini olumsuz etkiliyor. Diğer yandan, İran’ın iç siyaset sahnesinde muhafazakarların kaydettiği ilerleme, bugün başlıyan Avrupa Birliği - İran görüşmelerini gölgeliyor. Aralarında Nobel Barış Ödülü sahibi Şirin Ebadi’nin de bulunduğu İranlı insan hakları savunucularıysa diyalog sürecinden somut bir gelişme beklemiyor; müzakerelerin, uzun vadede ülkedeki ortama olumlu yönde yansımasını umuyorlar.