AB ve İran arasında işbirliği görüşmeleri

Avrupa Komisyonu ve İran Dışişleri Bakanlığı’ndan yetkililer öncelikle, 2002 yılı Haziran ayında kesilen görüşmelerde varılan uzlaşmaların hala geçerli olup olmadığını saptayacak ve anlaşmazlık noktalarını ele alacak. Ardından müzakerelerin devamı için bir yol haritası ve takvim belirlenecek. İran yönetiminin, nükleer programıyla ilgili krizde geri adım atmasına ödül olarak gündeme gelen ticaret anlaşması konusunda da ilk aşamada bazı küçük adımlar atılacak.

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı, Kasım ayında İran’ın nükleer silah yapımında kullanılabilecek uranyum zenginleştirme programını durdurduğunu doğrulamıştı. Bu gelişmede Almanya, Fransa ve İngiltere’nin aylar süren arabuluculuk çabaları rol oynamıştı. Üç Avrupa ülkesi, İran’ın nükleer programını durdurması karşılığında ticari ve teknik kolaylıklar sağlama teklifinde bulunmuştu. İran Dışişleri Bakanı Kemal Harrazi ise aralık ayında yaptığı açıklamada, nükleer programın, AB ile görüşmelerde gerçekten ilerlemeler kaydedildiği sürece askıda tutulacağını belirtmişti.

Görüşmelerin amacı

Bugün başlatılan görüşmeler işte bu karşılıklı tehdit ortamında sürecek. Görüşmelerde amaç, Tahran ve Brüksel arasında, 1979 yılında İran Şahı’nın devrilmesinin ardından kesilen ilişkileri hukuksal bir temel üzerine oturtmak. İran, AB’nin dünyada işbirliği anlaşmasına sahip bulunmadığı sayılı ülkelerden biri. Görüşmelerde ayrıca insan hakları, bölgesel güvenlik ve terörle mücadele konularının da gündeme gelmesi bekleniyor.

AB, ticaret anlaşması yoluyla İran’ı, Dünya Ticaret Örgütü’ne girmesini sağlayacak reformlara teşvik etmeyi amaçlıyor. Avrupalı diplomatlar, ekonomik veriler ışığında İran’ın DTÖ üyeliğine tamamen uygun olduğunu düşünüyor. AB İran’a Dünya Ticaret Örgütü üyesi ülkelerle aynı ticaret koşulları ve gümrüklerin uygulanması teklifini sunuyor. Bu, imzalanması durumunda İran ile 1979 yılındaki İslami Devrim’den bu yana imzalanan ilk anlaşma olacak.

İran’ın üyeliği, şimdiye kadar ABD tarafından siyasi nedenlerle engellenmişti. İran’dan ithalata gümrükleri azaltan AB gümrük vergilerini daha da düşürmeyi planlıyor. Avrupa bunun karşılığında İran’ın da Avrupa’dan ithalata gümrükleri azaltmasını ve Avrupalı yatırımcılara daha fazla hukuki güvence vermesini bekliyor.

ABD kuşkulu

ABD ise AB ile İran arasındaki görüşmelere kuşkuyla bakıyor. Washington, İran’ın nükleer programını kalıcı olarak durduracağına inanmıyor. İslami Devrim’in ardından İran ile diplomatik ilişkilerini kesen ABD, İran’ı Kuzey Kore ve Irak ile birlikte şer ekseninin bir parçası ilan etmişti.

İran ile ılımlı ilişkiler sürdürmeye çalışan Avrupa ise İran’a karışık bir bölgede jeostratejik açıdan bir istikrar unsuru olarak önem veriyor. Bugün başlayan ticari işbirliği görüşmelerine paralel olarak Almanya, Fransa ve İngiltere’nin, İran’ın nükleer programını tamamen durdurması için yürüttüğü görüşmeler de sürüyor.