ABD-Rusya ilişkilerinde ‚düğme’ye basıldı

ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton ile Rus mevkidaşı Sergey Lavrov arasında merakla beklenen görüşme esprili başladı. Clinton, Lavrov ile ilk görüşmesine yanında avuç içi büyüklüğünde bir kutuyla geldi. Sarı kutunun üzerine yerleştirilmiş kırmızı düğmenin üzerinde, ‚yeniden başlatmak’ anlamına gelen İngilizce ‚reset’ kelimesi yazılıydı. Kutuyu Lavrov’a uzatan Clinton, „Size bir hediyem var. Başkan Obama, Başkan Yardımcısı Biden ve benim de daha önce ifade ettiğim gibi, bir kez daha sıfırdan başlama isteğimizi sembolize ediyor“ dedi. İlk şaşkınlığı üzerinden attıktan sonra gülerek kutuyu eline alan Lavrov, ‚reset’ sözcüğünün altındaki Rusça çeviriyi gördü. Clinton’ın, „Rusça karşılığını bulmak için çok uğraştık. Bulabilmiş miyiz?“ sorusu üzerine Lavrov bir kez daha gülümsemek zorunda kaldı. Rusya Dışişleri Bakanı, çeviri için kullanılan ‚peregruzka’ kelimesinin Rusça ‚aşırı yükleme’ anlamına geldiğini söyledi, ama yine de kutuyu bürosunda saklayacağına söz verdi. Ve iki Dışişleri Bakanı düğmeye birlikte basarak kameralara poz verdi.

Hedef Obama-Medvedev zirvesi

Düğme esprisiyle başlayan görüşme, Bush döneminde Soğuk Savaş sonrası dönemin en gergin günlerini yaşayan ABD-Rusya ilişkilerinin yeni bir zemine oturtulması amacını taşıyordu. Clinton ve Lavrov’un bundan sonra bir dizi görüşme daha yaparak, Devlet Başkanları Barack Obama ve Dimitri Medvedev arasında bir zirveye zemin hazırlaması öngörülüyor.

Geçtiğimiz Ağustos ayında Gürcistan ve Rusya arasında yaşanan savaş ve ABD'nin Doğu Avrupa'da kurmayı planladığı füzesavar sistemi Washington ile Moskova arasında soğuk rüzgarlar esmesine neden olmuştu. Clinton-Lavrov görüşmesinde, Ortadoğu sorunu, İran’ın nükleer programı, Afganistan, küresel kriz ve süresi 2009 sonunda dolan Stratejik Nükleer Silahların Azaltılması Anlaşması’nın yenilenmesi ele alındı.

Görüş ayrılıkları sürüyor

Cenevre’deki akşam yemeğinden büyük kararlar çıkması beklenmiyordu. ABD Dışişleri Bakanı Hillary Clinton, görüşme öncesinde yaptığı açıklamada Rusya ile taze bir başlangıç istediklerini açıklamış, ancak NATO’nun genişlemesi ve Rusya’nın komşularıyla ilişkileri konusunda görüş ayrılıklarının sürdüğünü de sözlerine eklemişti. Rusya’nın desteğiyle Gürcistan’dan tek taraflı bağımsızlığını ilan eden Güney Osetya ve Abhazya’yı tanımayacaklarını, Rusya’nın NATO ya da AB’ye kimin katılıp katılmayacağı konusunda nüfuz sahibi olmasına izin vermeyeceklerini belirten Clinton, görüş ayrılıklarını örtbas etmeyecekleri, ancak ortak çıkar alanlarında işbirliğini de geliştirmek istedikleri mesajını verdi. Clinton, Bush döneminde Rusya’ya karşı izlenen politikaları da eleştirerek, Rusya’nın tutumunda Bush politikalarının ne ölçüde etkili olduğu sorusunu meşru bulduğunu belirtti.

Rus tarafı temkinli

Rus tarafı ise ABD’nin istediği ‘taze başlangıca’ temkinli yaklaşıyor. Rusya Dışişleri Bakanlığı sözcüsü, ‘iki ülke ilişkilerinde karşılıklı yaklaşımın tanımlanmasının’ Clinton-Lavrov görüşmesinin en önemli ögelerinden biri olacağını belirtti ve ‘görüşmelerin sonucunu temkinli bir iyimserlikle beklediklerini’ kaydetti. Rusya Başbakan Yardımcısı Sergey İvanov da geçtiğimiz ay ABD Başkan Yardımcısı Joe Biden ile görüşmesinin ardından yeni Amerikan yönetiminin olumlu sinyaller gönderdiğini, ancak şeytanın ayrıntılarda gizli olduğunu söylemişti.

Afganistan ve İran gündemin ana konuları

Amerikan yönetiminden gelen açıklamalar, Rusya ile işbirliğinde özellikle Afganistan ve İran konularının öne çıktığını gösteriyor. Rusya tarafı da Afganistan konusunda işbirliğine sıcak bakıyor. Rusya, Afganistan’da Taliban direnişinin kırılmaması durumunda radikal İslamcı akımların eski Sovyet cumhuriyetleri üzerinden Rusya’ya sıçramasından endişe ediyor. İran konusunda ABD’nin yaptığı siyasi takas teklifi ise Rusya’da sıcak karşılanmadı. Başkan Obama, Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev’e yazdığı mektupta, Rusya’nın İran’ın uzun menzilli füzeler geliştirmesine engel olmak konusunda Batılı ülkelere yardım etmesini istemiş, karşılığında Doğu Avrupa’da Amerikan füze kalkanı oluşturma planından vazgeçebileceğini kaydetmişti. Medvedev ise iki siyasi konunun birbiriyle bağlantılandırılamayacağı mesajını verdi.

‘Rusya somut adım bekliyor’

Amerika Araştırmaları Enstitüsü’nden Viktor Kremenjuk, Rusya’nın önce ABD'den somut adımlar görmek istediğini ve ilişkilerin yeniden tanımlanması gerektiğine inandığını belirtiyor. Kremenjuk, Rusya Devlet Başkanı Dimitri Medvedev’in „Çıkarlarımıza saygı gösterilmesini istiyor ve bunu dikkate almalarını bekliyoruz“ ifadesine dikkat çekerek, „ABD Başkanı ilişkiler için yeni bir formül öneremezse, Rusya ile ABD arasında yeniden gerilim olacaktır“ diye konuşuyor.

Rus kamuoyu da kuşkulu

Bush döneminde yaşanan gerilim, Rusya’daki Amerikan karşıtı eğilimleri de güçlendirdi. Eylül ayında Levada Merkezi tarafından yapılan bir ankete katılanların yüzde 75’i, ABD ile ilişkileri ‚soğuk’, ‚gergin’ ya da ‚düşmanca’ olarak nitelendiriyor. Rus Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov’un Amerikan mevkidaşı Hillary Clinton ile buluşması ile ilgili de Rus kamuoyu karmaşık düşünceler içinde. Örneğin Rus basınında haftalardır, ilişkilerdeki iyileşmenin bedelinin ne olacağı sorusu yöneltiliyor ve Rusya’nın oyuna gelmemesi gerektiği uyarısında bulunuluyor.