Adonis’e Goethe ödülü

“Çölün yalnızlığında ilerleyen yüzlere

Ot ve ateş giymiş Doğu'ya

Denizin yıkadığı toprağa

Ve onun sevdasına barış….”

Bu mısralar Suriyeli Şair Adonis’e ait… Şu günlerde savaş, ölüm ve yıkım haberlerinin ardı arkasının kesilmediği Suriye’ye, memleketine “barış” adlı şiiriyle sesleniyor şair Adonis. Kuşağının en önemli Arap şairleri arasında sayılan Adonis, bu yıl üç yılda bir verilen, Avrupa’nın saygın edebiyat ödüllerinden Goethe Ödülü'ne layık görüldü. Adonis daha önce, Uluslararası Nazım Hikmet Şiir Ödülü’nün de aralarında bulunduğu çok sayıda şiir ve edebiyat ödülüne layık görülmüştü.

Suriye'den Paris'e uzanan yol

1 Ocak 1930’da Suriye’de dünyaya gelen şairin asıl adı Ali Ahmet Said Eşber. 1950 yılında Şam Üniversitesi’nde eğitim görmeye başlayan ve felsefe bölümünden mezun olan şair, siyasi faaliyetleri nedeniyle bir yıl tutuklu kaldı. Bunun üzerinde 1956 yılında Beyrut’a göç eden Adonis, bir süre sonra da Lübnan vatandaşlığına geçti. Lübnan’da gazeteci, eleştirmen olarak görev yapan, üniversitelerde dersler veren şair, Lübnan İç Savaşı sırasında güvenlik nedenleriyle Beyrut’u da terk ermek zorunda kaldı. 1986 yılında Paris’e yerleşen Adonis, o günden bu yana yaşamını Fransa’da sürdürüyor. Siyasi bakımdan eleştirel tutumunu hiç yitirmeyen şair, 2001 yılında Deutsche Welle’yle yaptığı bir söyleşide Arap dünyasındaki gelişmeleri şu sözlerle yorumluyordu: “Arap bölgesindeki siyasi koşullar değişmez, iktidar sahipleri halkı düşünmez, sadece iktidarlarını sürdürmekle meşgul olurlarsa, halkı sadece iktidara giden bir araç olarak görürlerse, hiç kimsenin tahayyül edemeyeceği kadar büyük felaketler yaşanır.”

“Doğu ve Batı kavramları ideolojik”

Demokrasiye olan bağlığıyla bilinin Arap Şair, sekülerleşmeyi bir toplumun kültür ve siyasi alanda ilerlemeler kaydetmesinin şartı olarak görüyor. Hayatını Paris ile Beyrut arasında geçiren şair, batı ile doğunun kaynaşmasının ise sanat ve şiir yoluyla olacağına inanıyor. Adonis’in bu görüşleri, Goethe’nin, “Kim kendini ve başkalarını tanırsa görecektir ki Doğu ile Batı birbirinden ayrılmaz bir parçadır” sözleriyle de tam olarak örtüşüyor. Ancak Adonis, Doğu ve Batı kavramlarına ilişkin olarak yine de şu yorumu yapıyor: “Doğu ya da Batı, bunlar coğrafi olmaktan ziyade, ideolojik olarak birbirinden ayrılan kavramlar.”

Daha önce adı Nobel edebiyat ödülü adayları arasında da geçen Adonis’in en önemli eserlerinden bazıları Şamlı Mihyar’ın Şarkıları, New York’a Mezar ve Arap Şiiri’ne giriş.

© Deutsche Welle Türkçe

Derleyen: Başak Özay (DW-Lina Hoffmann/dpa/dapd)

Editör: Ahmet Günaltay