Afgan mülteciler ülkelerine dönmek istemiyor

Pakistan’ın Peşaver kenti yakınlarındaki Kaşgari mülteci kampı 24 yıldır 80 binin üzerinde Afgan’a evsahipliği yapıyor. Sovyetler Birliği dönemindeki Afganistan savaşından kaçanlar bu çöllük bölgeye gelip yerleşmiş, evlerini balçıktan yapmış. 22 yıl önce Pakistan’a kaçan 45 yaşındaki hurdacı Zemarey, Afganistan’a dönemeyiş nedenini şöyle açıklıyor:

"Afganistan’a dönemeyiz, çünkü ne oradaki kirayı ödeyebiliriz, ne de kendimize arsa alabiliriz. O kadar çok param yok. Burada oturduğum alanın yarısına Afganistan’da sahip olsam ve günde sadece bir öğün yemek yiyebilsem burada bir gece bile kalmazdım. Burada kalacak kadar delirmedim.’’

Sefil bir hayat sürüyorlar

Zemarey, dört kızı ve bir oğluyla Kaşgari mülteci kampındaki 30 metrekarelik bir barakada oturuyor, ayda 15 euro kira ödüyor ve geçimini hurda alıp satarak sağlıyor. Kazandığı parayla ailesinin ancak asgari ihtiyaçlarını karşılayabiliyor.

‚’Burada ne alıp sattığıma bir bakın. Eski şırıngalar, kaset kapları, eski saatler, demir, artık ekmekler, kemik, eski vantilatörler, plastik terlikler… Cam, plastik ve ekmek artıklarını ayırıyoruz, ekmeği ekstra temiz torbalara koyuyoruz. Plastiğin kilosunu 4 cent’e alıp 5 cente satıyoruz. Metalin de kilosunu 6 cente alıp 7 cent’e satıyoruz."

Çocuklar hırdavat topluyor

Afgan çocuk ve gençler sokaklardan hırdavat topluyor, evlerden toplanan ekmek artıkları da ineklere yem olarak ya da çok yoksul ailelere ekmek pişirmede kullanmaları için veriliyor.

19 yaşındaki Rona’nın durumu daha iyi. Mülteci kampında öğretmen olarak çalışıyor ve hayatında hiç Afganistan’da bulunmamış. Ailesinin inşa ettiği küçük avlulu balçıktan evde en azından kira ödemiyorlar. Rona durumlarını şöyle anlatıyor:

‚’Afganistan’da yaklaşık 6 hektarlık toprağımız vardı. Pakistan’a kaçtıktan sonra başkaları gelip zorla işgal etmiş ve yıllar boyunca ekini de kendisi biçmiş. Şimdi kendi toprakları olduğunu iddia ediyorlar. Afganistan’da başımızı sokabileceğimiz bir evimiz yok. Toprağımızı da geri alamayız. Burada ise aileme destek olabileceğim bir işim var.’’

Dönmeye korkuyorlar

Rona ayda kazandığı 60 euroyla 17 kişilik ailesinin geçimine yardım ediyor. Afganistan’a dönmek istemeyişin çeşitli nedenleri var. Ülkenin özellikle güneydoğusunda Amerikan askerleri ile Taliban savaşçıları arasında çatışmalar sürüyor. Buralarda yeniden imara dair neredeyse hiçbirşey yapılmadı. Ayrıca Afganistan’da geçim masrafları Pakistan’dakinden çok daha yüksek. Mayınlar ise bir başka sorun. Afganistan’da hala 10 ila 30 milyon mayının bulunduğu biliniyor.

BM Mülteciler Yüksek Komiserliği üç ay önce Peşaver’deki Afghan mülteciler arasında bir anket yaparak geri dönüşle ilgili düşüncelerini sordu. BM’nin Peşaver mülteci kampı yetkilisi Vahide anket sonuçlarıyla ilgili şunları söylüyor:

‘’Mültecilerin çoğunun geri dönmek istememesinin sebebi, orada bir evlerinin olmayışı ve iş bulma olanağının azlığı. Bir başka neden, Afgan mülteci ailelerin ekonomik durumunun çok zayıf olması.’’

BM kişi başına 25 dolar ödüyor

BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin geri dönmek isteyenlere kişi başına ödediği 25 dolar ise, geri döndükten sonra ilk birkaç hafta yetiyor. Ardından umutsuzluk başlıyor. Özellikle de soğuk kış ayları kapıya dayandığında. Afgan hükümeti, milyonlarca mülteciyi alacak, onlara barınak sağlayacak ya da iş verecek imkan ve kaynaklara sahip değil. Çeyrek yüzyıllık savaşın ardından yeniden imar daha uzun zaman alacak.