1. İçeriğe git
  2. Ana menüye git
  3. DW'nin diğer sayfalarına git

Afganistan Anayasası'nda uzlaşma sağlandı

Said Musa Samimi5 Ocak 2004

Afganistan’da yeni anayasanın kabulü ile ülkede barış sürecinin ilk adımı atıldı denilebilir. Geleneksel Afgan meclisi Loya Cirga üç hafta süren tartışmalardan sonra Afganistan’daki etnik grupların farklı çıkarlarını bir araya getirebildi. Yeni anayasanın Başkan Karzai’nin kişiliğine uygun olduğu biliniyor ama Hindikuş’taki halklar arasında barış sağlayıp sağlayamayacağını zaman gösterecek.

https://p.dw.com/p/AbRv
Loya Cirga delegelerinin anayasayı görüştüğü toplantı üç hafta sürdü
Loya Cirga delegelerinin anayasayı görüştüğü toplantı üç hafta sürdüFotoğraf: AP

Bir uzmanlar grubu tarafından hazırlanan Afgan anayasası taslağı çelişki dolu idi, hatta temelde nasıl bir devlet sorusuna bile cevap vermiyor, girişte demokrasiden söz edilirken, ilerleyen paragraflarda, dinin devlet yönetimindeki önemine değiniliyordu. Nitekim kabul edilen anayasada da hiçbir yasanın islam dininin kurallarına aykırı olamayacağı belirtilerek bu çelişki korunuyor.

Afganistan Anayasası ABD’ndeki devlet yapısını model alıyor, ancak federatif yönetimlere tanınan haklar daha az. Buna karşılık Başkan Karzai’ye tanınan yetkiler oldukça fazla, üstelik karşısında onu dengeleyecek bir güç yok. Çeşitli halk grubundan 500’den fazla delege haftalarca politik çıkarlarının koruyacak bir anayasa üzerinde uzlaşma sağlamak için tartıştılar.

Afganistan'da 30'dan fazla halk yaşıyor

Afganistan’da Taciklerden Hasaralara kadar otuzdan fazla farklı etnik kökene sahip halk yaşıyor. Ortak tarihi geçmişleri dolayısıyla birarada yaşabilseler de istikrarlı bir dengeye sahip değiller. Örneğin Taliban Peştun halk grubuna dayanıyor. Onun dışında kalan gruplarsa, uzun yıllar süren iç savaşta gittikçe güçlenen bir kimlikle çıktılar. Politik olarak örgütlendiler ve Taliban’ın devrilmesinden sonra askeri güce de sahip oldular. Bu gruplar 1747 yılında Afganistan’da imparatorluğun kurulmasından bu yana şahları çıkaran Peştunların mutlak iktidarını artık istemiyor. Yeni Afgan devletinde iktidara ortak olmak ve bu ortalığın güvence altına alınmasını istiyorlar.

Peştunlar iktidarı bırakmak istemiyor

Peştunlar ise -Devlet Başkanı Karzai’de onlardan biri- iktidarı elden bırakmak niyetinde değillerd. Etnik grupların temsilcilerinin buna karşı çıkması kaçınılmazdı. Ancak Başkan Karzai, yeni anayasanın devlet başkanına güçlü yetkiler vermemesi durumunda gelecek seçimlerde aday olmayacağını söyleyerek Loya Cirga’ya baskı yaptı. Karzai’yi destekleyen Ekonomi Bakanı Gani Ahmedzay da anayasada devlet başkanının yetkilerinin korunması koşulu ile her eyalete 1 milyon dolarlık yardım sözü verdi. Bu kadar baskı karşısında delegelerin yapacağı çok şey yoktu. Karzai’nin muhalifleri buna rağmen bazı noktalarda parlamentonun yetkilerini arttırmayı başardılar.

Anayasa Başkanlık sistemini öngörüyor

Afganistan’ın yeni anayasası başkanlık sistemini öngörüyor, ama devlet başkanına iki meclis eşlik edecek: Volosi Cirga, millet meclisi ve Maşrano Cirga, senato ile karşılaştırılabilecek yaşlılar meclisi. Yeni anayasanın iki önemli kazanımı ise kadın-erkek eşitliği ile insan haklarına saygıyı da içermesi. Demokrasinin bu iki önemli ilkesinin nasıl uygulanacağı henüz belli değil. İslam hukuku, yani şeriat anayasa ilkeleri arasında yer almıyor, ama istenirse, özgürlüklerin sadece islami hukuk çerçevesinde geçerli olduğu biçiminde yorumlanabilir.

Afganistan’ın yeni anayasası son yirmi yıl içinde kabul edilen altıncı anayasa. Daha önceki beşi pratikte çıkan sorunlar, özellikle de istikrarlı bir devletin olmaması yüzünden uygulanamamıştı. Yeni anayasanın ömrünün ne kadar olacağını zaman gösterecek.