Alman Cumhurbaşkanı'nın yetkileri

Cumhurbaşkanı'nın yetkileri oldukça sınırlı. Örneğin başkomutan sıfatını taşımıyor. Meclisli feshetmesi de mümkün değil. Speyer’deki Alman İdari Bilimler Yüksekokulu Kamu Hukuku Profesörü Joachim Wieland Cumhurbaşkanı'nın yetki ve nüfuzunun Anayasa tarafından bilinçli olarak sınırlı tutulmasının nedenlerinin kademsiz Alman tarihinde aranması gerektiğini söylüyor.

Weimar Cumhuriyeti'nde seçimle belirlenmiş parlamentonun karşısında Cumhurbaşkanı’na aşırı yetki tanınmış olması yüzünden ortaya bir ‘yenişmezlik’ durumu çıkmıştı. Profesör Wieland bu nedenle Cumhurbaşkanı’nın güç ve yetkisinin Anayasa'yla sınırlandığını anlatıyor.

Hitler'den alınan ders

Profesör Wieland’ın kastettiği isim, Adolf Hitler. Hitler Weimar Cumhuriyeti’nin başbakanı iken 1934’teki halkoylamasıyla Cumhurbaşkanı Paul von Hindenburg’un yetkilerini elinden almış ve aynı zamanda başkomutan da olmasının tanıdığı sınırsız yetkileriyle, Almanya’yı II. Dünya Savaşı’na sürüklemişti.

1948 yılında Almanya Federal Cumhuriyeti’nin demokratik Anayasası hazırlanırken, görevin kötüye kullanılmasını önleyecek hususlara azami öncelik tanındı. Cumhurbaşkanı yine olacaktı. Ama yetkileri temsili olmanın dışına taşmayacaktı.

Alman Anayasası’nın 54’ten 61’e kadar olan maddeleri Cumhurbaşkanı’nın görev ve yetkilerini yorumlamaya yer bırakmayacak açıklıkla belirler. Cumhurbaşkanı her şeyden önce devletin ülkedeki ve bütün dünyadaki temsilcisidir. Konuşma yapar ve şahsında ülkesini layıkıyla temsil etmeye gayret gösterir.

Tarihten alınan ders

Bonn Üniversitesi Siyasi Bilimler Fakültesi öğretim üyelerinden Profesör Gerd Langguth Cumhurbaşkanı’nın halk tarafından ne kadar tutulduğunu öncelikle o makamı işgal eden şahsın özelliklerinin belirlediğini belirtiyor. Profesör Langguth şahsiyetin rolünü şu örnekle anlatıyor: “Horst Köhler kendini devletin hizmetkarı olarak gören ama sürükleyici konuşma yapamayan, belagat açısından eksikleri olan bir Cumhurbaşkanıydı. Gauck ise çok farklı. Gauck adeta bir gönüller fatihi. Halka nasıl yaklaşılacağını, insanların problemlerine nasıl tercüman olunacağını çok iyi biliyor. Bunun biraz da yeni Cumhurbaşkanının rahiplikten gelmesi ve ağırbaşlı olmasıyla ilgisi var.”

Cumhurbaşkanı’nın görevleri arasında, meclisin çıkardığı yasaları Anayasa’ya uygunluk açısından incelemek de bulunuyor. Kamu Hukuku Profesörü Wieland, bunun, Cumhurbaşkanının hiç de güçsüz olmadığı anlamına geldiğini söylüyor. Hukuk devletinde sadece hukuk devletinin temel ilkelerine uygun yasaların yürürlüğe girmesi gerektiğini belirten Profesörü Wieland her yasanın önce Cumhurbaşkanı tarafından incelenmesinin ve bariz hatalar görüldüğü zaman Cumhurbaşkanı'nın yasayı imzalamaması isabetli bir uygulama olduğu görüşünde.

Göstermelik görev değil

Cumhurbaşkanlığı hukuk danışmanları Federal Meclis ve Federal Eyalet Temsilcileri Meclisi tarafından onaylanan yasaları Anayasa’ya uygunluğu açısından incelerler. Bu uygulama çoğu zaman formaliteden ibaret kalır. Ancak Almanya tarihinde cumhurbaşkanının imzalamayı ret ettiği yaslar da olmuştur. Örneğin, teröristler tarafından kaçırılan uçakların nükleer enerji santrali gibi hedeflere yönlendirilmesi durumunda düşürülmesine izin veren hava güvenliği yasası, 2004 – 2010 yılları arasında cumhurbaşkanı olan Horst Köhler yasayı Anayasa Mahkemesi tarafından incelenmesi kaydıyla imzalamış ve yüksek mahkeme sonunda bu yasayı iptal etmişti.

© Deutsche Welle Türkçe

W. Dick, A.Faehnle/A. Günaltay

Editör: Ercan Coşkun