Almanya'ya kamulaştırma darbesi

Almanya’nın birleşmesinin üstünden 13 yıl geçti, ancak bölünmenin yarattığı sorunlar hala devam ediyor, hem insani hem de hukuki alanda. Doğu Almanya’da 1945 - 49 arasındaki Sovyet işgali ve daha sonra kurulan Alman Demokratik Cumhuriyeti döneminde alınan kararların sorumlusu kim?

Bu konu, birleşme sırasında tartışılmış ve bir karara bağlanmıştı. Avrupa Adalet Divanı şimdi bu sonucun haksız olduğu kararına vardı. Strasburg’daki hakimler birleşme sonrası topraklarına el konulan beş kişinin açtığı davada, davacıları haklı buldu. Söz konusu dava yüzbin hektarlık bir alanla ilgili idi, ancak toplam 3 milyon hektardan fazlasının kamulaştırıldığı biliniyor.

Sovyet dönemi

Almanya’nın doğusunun Sovyet yönetiminde olduğu zaman yapılan toprak reformunda, büyük toprak sahiplerinin mülklerine el konulmuş, bunlar bölünerek küçük çiftçilere ve mültecilere dağıtılmıştı. Daha sonra 1949’da Alman Demokratik Cumhuriyeti kurulduğunda bu uygulamada bir değişiklik olmamış, sadece topraklar birleştirilerek büyük tarım kooperatifleri kurulmuştu.

Ancak toprak mülkiyeti kamulaştırma sırasında kimin üzerine kaydedildi ise onun üstünde kalmıştı. Bu mülkiyet, birleşme öncesi 1990 yılının Mart ayında dönemin Doğu Alman Meclisi tarafından da tasdik edildi. İkinci Dünya Savaşı sonrası kamulaştırılan mülklerin sahiplerinin toprak reformundan pay alan küçük çiftçiler olduğu bir kez daha onaylandı.

1992‘de ilk hukuki değişiklik

Hukuki durumdaki bu ilk değişiklik 1992 yılında, birleşme sonrası Alman Parlamentosu‘nun çıkardığı bir yasa ile değiştirildi. Buna göre, mülkiyet hakkı sadece 1990 Mart’ından önce sahip oldukları toprakları gerçekten işleyen kişilere verildi. Yani mülk sahibi gerçekten bir çiftçi ise mülkiyeti devam edecekti. Geri kalan topraklar bir kez daha kamulaştırıldı ve eyalet yönetimlerinin mülkiyetine geçti.

Bu karar, Alman Anayasa Mahkemesi tarafından da onaylandı. Avrupa Adalet Divanı’nın karşı çıktığı nokta, mülkleri ellerinden alınan kişilerin, bu mülkü haksız olarak elde etmedikleri aksine mülkiyet haklarının saklı kaldığı. Mahkeme, söz konusu kişilerin mülklerinin geri verilmesi ya da el konulacaksa tazminat ödenmesi gerektiğine karar verdi.

Milyarlarca Euro tazminat

Bu karar eyalet yönetimleri için yaklaşık 70 bin adet el konulmuş toprak mülkü için tazminat ödemek anlamına geliyor. Uzmanlara göre tazminat miktarı milyarlarca Euro‘yu buluyor ve eyalet yönetimlerince ödenmesi gerekiyor. Ekonomik kriz nedeniyle zaten zor durumda olan eyalet yönetimleri ise karardan sonra sorumluluğu Berlin hükümetinin almasını istiyor.

Sonuçta eyaletler Berlin hükümetinin kararı sonucu bu topraklara sahip oldular. Üstelik Berlin hükümetinin Avrupa Adalet Divanı kararına karşı çıkma imkanı var. Berlin’den gelen tek açıklama ise Strasbourg’da verilen kararın incelendiği yolunda.