Atom Ajansı'na Japon başkan

Viyana'daki görevi sırasında nükleer enerji konusunda araştırmalar yapan 62 yaşındaki Amano, ülkesi adına Washington ve Brüksel'de nükleer teknolojiyle ilgili görüşmelere ve konferanslara katıldı. Yukiya Amano, 1 Aralık'ta başkanlık görevini Mısırlı diplomat Muhammed El Baradey'den devralacak. Tartışmalı nükleer programı nedeniyle baskı altında olan İran, Amano’nun, selefinin tarafsız tutumunu sürdürmesini bekliyor.

Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'nın (UAEA) yeni başkanını zorlu görevler bekliyor. İran ile yaşanan nükleer tartışmalar tehlikeli bir durum arz ediyor. Suriye’nin gizli nükleer faaliyetler yürüttüğü yönündeki iddialar hâlâ yanıtsız. Kuzey Kore de, nükleer denetçilerin tekrar ülkesine girmesine izin vermiyor. Kurumun yeni Başkanı Yukiya Amano, uzun diplomatlık kariyeri boyunca özellikle nükleer ve silahsızlanma politikalarıyla ilgilendi. Amano, yoksul ülkelerde nükleer enerjinin barışçıl kullanımı ile ilgili çalışmaları hızlandırmak istiyor. Yeni başkan, İran ile yaşanan nükleer tartışmalar nedeniyle, kurumun sadece bir denetim otoritesi olarak algılandığını söylüyor:

“Sadece bir nükleer denetçi olmak yetmez. Nükleer enerjinin barışçıl amaçlarla kullanılmasını teşvik etmek de tek başına yeterli değil. Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu, ikili hedeflerini dengeli bir şekilde kollamak zorundadır."

El Baradey ile aynı bakış açısına sahip

Amano, mevcut tehditlerle başa çıkabilmek için, Nükleer Silahların Yayılmasının Önlenmesi Antlaşması ile Güvence Denetimleri Antlaşması'na (Safeguard) uluslararası boyut kazandırılıp geliştirilmesi gerektiğini düşünüyor. Güvence Denetimleri Antlaşması ile aralarında denetçilerin de bulunduğu tüm kontrol sistemi kastediliyor. Antlaşma, patlayıcı maddelerin askeri amaçlarla kullanılmasının önlenmesini hedefliyor.

Selefi Muhammed El Baradey'in aksine Amano'nun seçilmesine, ABD ve pek çok sanayileşmiş ülke destek verdi. Ancak bu nedenle İran ve Kuzey Kore’ye selefinden daha fazla baskı uygulaması ise beklenmiyor. Amano’ya göre, İran, atom bombası yapabilecek güçte değil. Bu açıdan Amano, El Baradey ile aynı bakış açısına sahip. Bu görüş, İsrail ve ABD tarafından sert bir şekilde eleştiriliyor. İki ülke de Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'nı, İran’ın tartışmalı nükleer programı konusundaki bilgileri gizlemekle suçluyor. Amano ise kurumunu savunuyor ve bilgilerin saklanmadığını belirtiyor. Denetçilerin çalışma koşullarının ise iyileştirilmesi gerektiğini kaydediyor.

İran tarafsızlık istiyor

İran’ın Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı nezdindeki büyükelçisi Ali Aşgar Sultaniye, Amano'dan, nükleer enerjinin sivil amaçlarla kullanılmasını teşvik eden bağımsız ve tarafsız bir başkan olmasını beklediklerini söylüyor:

“Selefi El Baradey gibi davranıp, dışarıdan gelen baskılara direnmeli. Amano’nun, selefinin tarafsız tutumunu sürdürmesini ve özellikle gelişmekte olan ülkelerin beklentilerini dikkate almasını umuyoruz.“

Kuzey Kore beklentisi

Amano, nükleer tartışmalarda ilerleme sağlanmasını, özellikle Kuzey Kore'nin görüşmelere katılmasının söz konusu olması şartıyla mümkün görüyor. Kurumun yeni başkanı, nükleer denetçilerin yakında yeniden Kuzey Kore’de görev yapabilmesini umuyor:

“Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı'nın Kuzey Kore’nin nükleer sorunlarının açıklığa kavuşturulmasında önemli rol oynayabileceği kanaatindeyim.“

Andreas Meyer-Feist / Çeviri: Başak Sezen

Editör: Ahmet Günaltay