Avrupa ülkelerinin İran atağı

Almanya, Fransa ve İngiltere’nin bugün Tahran hükümetine sunacağı öneri aslında basit bir değiş - tokuşu hedefliyor. İran’ın atom bombası yapımında da kullanılan ”zenginleştirilmiş uranyum” üretmekten vazgeçmesi halinde, üç Avrupa ülkesi Tahran’a sivil amaçlı enerji kazanımı için nükleer teknoloji hatta nükleer yakıt sevketmeye hazır olduklarını bildirecekler. Özetle: Avrupa, kendi güvenliğinin garantisi için İran’a pahalı armağanlar vermeye hazır.

Bugüne kadar sivil amaçla nükleer enerji üretme hakkını savunan İran, bu kez yeni planlanacak tesislerinde artık ”ağır suyla” işleyen reaktörler yerine "hafif suyla" çalışabileceklere sahip olacak ve böylece "kötü" amaçlara hizmet etmesi imkansız, zararsız yakıtlar kullanabilecek.

Sorunun BM’ye taşınma ihtimali

İran’ın nükleer programına şu sıralar en fazla eleştiri ABD ve İsrail’den geliyor. Bu iki ülke de Tahran’ın ”sivil maskesi” altında sürdürdüğü nükleer programıyla aslında atom bombası yapmayı amaçladığını savunuyor. Avrupa ülkeleri şimdiye dek görüşmeler yoluyla İran’ın ikna edilmesi yöntemini benimserken, ABD konuyu BM Güvenlik Konseyi’ne taşıyarak Tahran’a yönelik bazı yaptırım kararlarının çıkartılmasını istiyordu.

Ancak bu kez Alman Dışişleri Bakanı Joschka Fischer’in de benzer açıklamalarda bulunması dikkat çekici. İran’ın inadından vazgeçmemesi halinde BM’nin devreye sokulmasını gündeme getiren Fischer, tartışmanın çözümünü Güvenlik Konseyi’ne bırakmanın bir çare olduğunu ifade etti.

Denetçiler bulguya rastlamadılar

Diğer yandan uluslararası silah denetçileri, şimdiye dek İran’ın silah üretmeyi amaçladığına işaret eden bir bulguya rastlamadılar. Ancak uzmanlar, buna karşılık atom bombası yapımında da kullanılabilecek uranyum üretimiyle ilgili programın Tahran tarafından resmen deklare edilmemiş olmasını kuşkuyla karşılıyorlar. Uluslararası Atom Enejisi Ajansı Başkanı Muhammed el Baradey de, Avrupa’nın İran’a karşı şimdiye kadar uyguladığı tatlı-sert politikayı benimsiyor ve müzakere teklifine paralel denetimlerin de sürmesi gerektiğini savunuyor.

”İran’ın son 20 yılda nükleer silahları yasaklayan sözleşmenin birçok maddesini ihlal ettiğini unutmamamız gerekir” diyen Baradey, yapılan denetimlerde İran’ın, uranyum zenginleştirme ve plütonyumla ilgili bazı deneyleri deklare etmediğinin saptandığını anımsatıyor. Bu malzemelerin nükleer silah üretimiyle doğrudan ilintisi olduğunu kaydeden Baradey, bu nedenle İran’ın bu tutumunun geçmiş yıllarda yeterince endişe yarattığını söylüyor.

Son deneme

Avrupa ülkelerinin bugün İran’a sunacağı uzlaşma formülü, bir anlamda Tahran’ı tutumundan vazgeçirme yolundaki son deneme niteliğinde. Çünkü Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın Kasım sonunda yapılacak yılın son toplantısında bu konuda atılacak kesin adımlar belirlenecek.