Bütçe sıkıntısı nükleer güvenliği tehdit ediyor
6 Eylül 2009
Krizlerde dünya kamuoyunun ilgi odağı haline gelen ajans yarın Viyana’daki guvernörler buluşmasıyla gündeme gelecek. Merakla beklenen Viyana toplantısında İran ve Kuzey Kore’nin nükleer programları görüşülecek. Atom Enerjisi Ajansı uzmanları krizsiz dönemlerde de bütün dünyayı dolaşıp 1 100 dolayındaki nükleer tesiste anlaşmalara uyulup uyulmadığını kontrol ediyor.
Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı büyük gizlilik içinde çalışır. Uzmanların bütün dünyadaki nükleer tesislerden topladıkları numune ve ölçümler özel koruma altında tutulur. Telefonla randevu alındıktan sonra görevlilerin eşliğinde girilen binadaki kontrolörler görevleri hakkında hiçbir şey anlatmazlar.
Kontrolörleri eğiten fizikçi Jean-Maurice Crete ise görevi icabı biraz konuşkan. Yıllarca Fransız nükleer denizaltılarında görev yapan bu uzman reaktörler ve atom silahları hakkında oldukça bilgi sahibi. Ajansa bağlı kontrolörlerin Asya ya da Latin Amerika ülkelerindeki görevleri sırasında, mühendislerin şüpheci bakışları altında ağır gereçlerle tesislere girip kontrol kameraları yerleştirmesinin hiçte kolay olmadığını biliyor. Crete, “Önce fen bilimlerinden pekiyi ile üniversite diploması almak ve nükleer teknolojide en az beş yıl çalışmış olmak şart. Alacağımız elemanın yaşına bakmayız. En çok nükleer yakıt zenginleştirme alanında tecrübesi olan ve kolay olmadığı halde tek başına çalışabilecek reaktör uzmanlarına ihtiyaç duyuyoruz. Beşeri ilişkilerde de uzmanlaşmış olması gerekir” diyor.
UAEA personel sıkıntısı çekiyor
Bütün dünyadaki binin üzerinde nükleer tesis 300 dolayındaki kontrolör tarafından denetleniyor. Bu göreve uygun eleman bulamamak ajansın en önemli sıkıntısı. Sayısı sınırlı olan genç nükleer fizikçiler özel sektörde daha çok kazanıyor. Jean-Maurice Crete Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’na daha çok idealistlerin başvurduğunu ve dünya barışına daha fazla katkıda bulunmalarına rağmen yıllık bütçelerinin yarım savaş uçağının fiyatı kadar olduğunu söylüyor.
2005 yılında Nobel Barış Ödülü’nü kazanması da kurumun para sıkıntısına çare olmamış. ABD Başkanı George W. Bush’un Irak’ta kitle imha silahları bulunduğuna dair iddialarını çürüten başkan Muhammed El Baradey, barış ödülünü kendilerine bu önemli başarının getirdiğini söylüyor Kendini haklı gördüğü konularda sonuna kadar mücadele eden ve hukukçu olan Mısırlı El Baradey, 12 yıllık görevin ardından Kasım ayında kurumun başkanlığından ayrılacak.
El Baradey'den uyarı
El Baradey giderayak, kurumun zayıflatılmaması uyarısında bulundu. Ajansın kendini yenileyebilmesi ve artan görevlerde eleman açığını kapatabilmesi için acilen 80 milyon dolara ihtiyaçları olduğunu söyleyen El Baradey tehlikeyi her zamanki etkileyici ve mücadeleci üslubuyla dile getirdi. Baradey, “Bağımsız kontrol, nükleer malzemenin amaç dışı kullanıma ayrılması ya da deklare edilmemiş nükleer faaliyetleri ortaya çıkarma yeteneğimiz gittikçe zayıflıyor. Para ve personel açığımız kapatılmazsa, teröristlerin radyoaktif malzemeye ulaşıp korkunç bir saldırıda bulunma tehlikesi artacaktır. Nükleer güvenliğe, atom silahlarının yayılmasının önlenmesine ve fakirlik, açlık ve hastalıklarla mücadeleye etkili katkıda bulunabilmesi için Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı’nın yeterli finansmana kavuşturulması şarttır” diye konuştu.
Eberhard Nembach/ Çeviri: Ahmet Günaltay
Editör: Meltem Karagöz