Baradey: İran, BM'nin taleplerine uymadı

BM Güvenlik Konseyi’nin, yükümlülüklerini yerine getirmesi için İran’a verdiği süre dolarken, Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu (UAEK) Başkanı Muhammed El Baradey, Tahran yönetiminin nükleer faaliyetlerine ilişkin raporunu Konsey üyelerine sundu. Baradey’in raporunda, İran’ın, Güvenlik Konseyi’nin taleplerine uymadığı ve UAEK yetkilileri ile işbirliğini kısıtladığı belirtiliyor.

İran'ın uranyum zenginleştirmeyi başardığına dikkat çekilen raporda, Tahran yönetiminin, BM Güvenlik Konseyi kararına aykırı olarak uranyum zenginleştirme faaliyetlerine devam ettiği vurgulanıyor. İran’ın üç yıldan fazla bir süredir tam şeffaflık ve işbirliği içinde olmadığına dikkat çekilen rapor, Güvenlik Konseyi üyelerinin yanı sıra BM Genel Sekreteri Kofi Annan’a da iletildi.

Bush: Diplomatik çözüm bulunmasını umuyorum

Raporun sunulmasından sonra bir açıklama yapan ABD Başkanı George Bush, İran krizine diplomatik ve barışçı bir çözüm bulunmasını umduğunu söyledi. İngiltere Dışişleri Bakanı Jack Straw ise açıklamasında ''İran rejiminin Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu ve BM Güvenlik Konseyi ile tam işbirliği yapmakta başarısız olması çok ciddi bir durum'' dedi.

Straw,BM Güvenlik Konseyi'nden, uluslararası toplumun bu ülkenin nükleer programının barış ve güvenliği tehdit etmediği konusunda ikna edilmesi için İran'a baskıyı artırmasını isteyeceklerini kayderken, Alman Dışişleri Bakanı Frank Walter Steinmeier ise diplomatik bir çözüm bulunabileceğini kaydetti.

Söz BM Güvenlik Konseyi'nde

BM Güvenlik Konseyi, İran'a uranyum zenginleştirme faaliyetlerine son vermesi için bugüne kadar süre vermişti. Baradey’in, Tahran ziyaretinin ardından İran’ın nükleer tesislerindeki son duruma ilişkin hazırladığı rapor, bundan sonra atılacak adımlarda belirleyici olması bekleniyor.

Tahran yönetimine karşı sert tutum alınmasından yana olan ABD, İran’a karşı BM Sözleşmesi’nin 7. maddesinin devreye sokulmasını istiyor. BM Sözleşmesi'nin 7. bölümünün 41. maddesi ise ekonomik, ulaşım ve diplomatik yaptırımları, 42. maddesi ise yaptırımlar başarısız olursa hava, deniz ve karadan askeri müdahale seçeneğini öngörüyor.

İran tutumundan vazgeçmiyor

Ancak İran’dan gelen mesajlar, bundan sonraki süreci daha da kritik hale getiriyor. Baskılara boyun eğmeyeceklerini söyleyen İran Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad ise "Ancak İran halkı hiçbir zaman baskıyı kabul etmeyecektir" dedi.

Ülkesinin uranyum zenginleştirme hakkından vazgeçmeyeceğini bir kez daha ilan eden İran’ın BM nezdindeki büyükelçisi Muhammed Cevad Zarif ise BM Güvenlik Konseyi’nin, uranyum zenginleştirme çalışmalarını durdurmaları yönünde karar alması halinde İran’ın buna karşı çıkacağını söylemişti.

ABD yaptırım uygulanmasını istiyor

İran’a karşı tüm seçeneklerin masada olduğunu belirten ABD ise sert tutumundan vazgeçmiyor. ABD, sürenin bitiminde İran uranyum zenginleştirme faaliyetlerine son vermemesi halinde bir sonraki aşamaya geçilmesini talep ediyor. Washington yönetimi, BM Güvenlik Konseyi’nin yaptırım kararları alması, askeri operasyon ihtimalini gündeme getirmesinden yana. Fransa da İran’a karşı sert önlemler alınması gerektiğini düşünüyor.

ABD, İngiltere ve Fransa’nın aksine, BM Güvenlik Konseyi’nin diğer daimi üyeleri Çin ve Rusya ile diplomatik yolla krizin çözülmesi çağrısında bulunuyor. İran’a karşı yaptırım kararı alınmasına sıcak bakmayan Rusya ve Çin’in bu yönde veto hakkını kullanabileceğine dikkat çekiliyor. Zira gözlemciler de Fransa'nın İran'a karşı sertleşmesine karşın Rusya ve Çin'in yaptırımlara ikna edilmesinin çok zor olduğunu belirtiyorlar.

ABD – İran gerginliği

İran ile yaşanan nükleer gerginlikte ABD ile Tahran arasında son 50 yılda yaşanan olayların önemli etkisi bulunuyor. İranlılar, Amerikan istihbarat örgütü Merkezi Haberalma Teşkilatı CIA’in 1953 yılında Başbakan Muhammed Musaddık’ı devirmesini unutmadı. “Ajax Operasyonu” adı verilen harekat, Amerika yanlısı Şah Rıza Pehlevi yönetimini güçlendirmişti.

Tahran’daki Amerikan büyükelçiliğinin 4 Kasım 1979 tarihinde basılarak 52 Amerikan vatandaşının rehin alınması ise İran’ın 1952’deki müdahaleye cevabı olarak değerlendiriliyor. 2002 yılının ocak ayında Amerikan Başkanı George Bush’un Tahran yönetimini Irak ve Kuzey Kore ile birlikte şer mihverinin bir parçası ilan etmesi, yıllardan beri gergin olan ilişkilerin daha da olumsuz bir boyut kazanmasına neden olmuştu.