Basın özgürlüğüne terörle mücadele engeli

Bu yılın başından beri 51 gazeteci ve dört medya asistanı görevleri başında öldürüldü. Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü’nün bu yıl dördüncüsü yayınlanan yıllık raporuna göre, Irak şu an gazeteciler için en tehlikeli görev yeri. Irak’ta sadece bu yıl 24 medya mensubunun hayatını kaybettiği, savaşın başladığı 2003 yılı Mart ayından bu yana ölen medya mensubu sayısının 72 olduğu belirtiliyor.

Şu an dünya çapında 106 gazeteci, yazdıkları haber ya da yaptıkları yayın hükümetin çizgisine uymadığı için hapis yatıyor. 70 kişi internet ortamında yönetime eleştirel yazılar yazdığı için tutuklandı. “İnternet muhalifleri“ diye adlandırılan bu kesim, özellikle Çin’de sıkı takibata uğruyor.

Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü Berlin bölümünden Katrin Evers, Çin’deki durumla ilgili şunları söyledi: “Bizim görüşümüze göre Çin, şu an hapiste bulunan 30’un üzerinde gazeteci ve 62 internet muhalifi ile gazeteciler ve düşünce özgürlüğünü savunanlar için dünyanın en büyük hapishanesi, ayrıca düşünce özgürlüğü konusunda dünyanın en baskıcı ülkelerinden biridir.”

Medyanın monopolleşmesi

Düşünce özgürlüğünü engellemek için gazeteci ve yayıncıların önüne çıkarılan engeller cinayetler, tutuklamalar, tehdit ve takibatla sınırlı değil. Sansür, reklam gelirlerinin engellenmesi ve medyanın monopolleşmesi de sıkça başvurulan yöntemler. Evers bu yöntemlerin çok çeşitli olduğunu belirterek şöyle konuştu: “Örneğin doğrudan sansür, devlet kontrolü Çin ve Vietnam gibi ülkelerde sıkça kullanılıyor. Ama daha zekice yöntemler de var. Lisanslar uzatılmıyor, basım izni verilmiyor, kağıt fiyatlarına keyfi zamlar yapılıyor...”

Rapor, örgütün muhabir ağı ve 14 partner kuruluştan gelen verilerin yanısıra araştırılan ülkelerdeki medya temsilcileri ve insan hakları örgütlerinin doldurduğu 50 soruluk anketlere dayanıyor. Bugün yayınlanan rapor, son üç yılda yayınlananlarla karşılaştırıldığında çok farklı veriler içermiyor. Batı ülkeleri yine listenin üst sıralarında yer alıyor. Ama bu sefer en iyi durumdaki 50 ülkenin arasında Benin, Namibya, Mali gibi Afrika ülkelerinin yer alması dikkat çekiyor. Raporda ilk beş sırayı Danimarka, Finlandiya, İrlanda, İzlanda, Norveç ve Hollanda alıyor.

Batı ülkelerinde düşüş

Ama Batı ülkeleri arasında formdan düşenler olduğu da dikkat çekiyor. En büyük düşüşü, terörle mücadele önlemleri çerçevesinde özgürlükleri kısıtlama eğilimine giren ABD yaşadı. ABD, geçtiğimiz yıl listede 23’üncüyken bu yıl 44’üncü sıraya düştü. Bunun temel nedeni gazetecilerin haber kaynağını saklı tutma güvencesinin giderek daha da zayıflatılması.

Bir başka büyük düşüş, Fransa açısından gerçekleşti. 19’unculuktan 30’uncu sıraya düşen Fransa’da yazıişleri bürolarının polis tarafından aranması, gazetecilerin tutuklanması ve basın ile ilgili suçlarda artış yaşanması eleştiriliyor. Almanya ise Belçika ve Yunanistan ile birlikte 18’inci sırayı paylaşıyor. Örgüt, Almanya’yı da telefon kayıtlarının izlenmesi ve polisin yazıişleri bürolarında yaptığı aramalar ve belgelere el koyması nedeniyle eleştiriyor.

Türkiye 98. sırada

Raporda Türkiye’de geçen yıla oranla ilerleme sağlandığı gözlense de yine alt sıralarda yer aldı. Türkiye, 167 ülkenin yer aldığı listede geçen yıla göre 16 basamak yükselerek 98. sırada yer aldı. Raporda Türkiye ile ilgili yapılan değerlendirmede, AB sürecinde reformların yapıldığı ve hapisteki bazı gazetecilerin serbest bırakıldığı kaydedildi. Ancak “ordu ve Kürt sorunuyla ilgili haber yapmanın hala bir risk olduğu” ifadesi kullanıldı.