BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği son kez toplanıyor

62. İnsan Hakları Yüksek Komiserliği yıllık toplantısı, 1946 yılında kurulan kurumun son toplantısı olacak. Geçen 60 yıl içinde söz konusu Komiserlik, işlevi ve son dönemde özellikle mevcut üyelerinden dolayı, büyük eleştiriler almıştı. Komiserlik bundan sonra görevini BM Genel Kurulu’nda onaylanan karar gereğince BM İnsan Hakları Konseyi’ne devredecek ve 60. BM Genel Kurul Başkanı Jan Eliasson'un karar tasarısına göre, 16 Haziran günü, BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği'nin görevi sona erecek. Komisyon kurulması kararı BM Genel Kurulu’nca aralarında başta ABD olmak üzere dört ülkenin ret oyuna rağmen 170 oyla kabul edildi. ABD, proje üzerinde yeteri derecede çalışılmadığı ve insan haklarını suistimal ettiği iddia edilen Çin, Küba, Sudan, Myanmar ve Zimbabwe gibi ülkelerin üyelikten men edilebilmelerini sağlamadığı gerekçesiyle, projeye karşı çıkmıştı.

Komiserlik tarihe tanıklık etti

Komiserlik 1946 yılından bu yana insan hakları alanındaki özel araştırmalarda, Uluslararası İnsan Hakları Belgesi'nin hazırlanması ve dünya çapında insan haklarının korunması ve yürütülmesi gibi konularda önemli rol oynadı. Ancak büyük umutlarla kurulan Komiserlik bünyesinde, son yıllarda özellikle kendi sınırları içinde de insan hakları ihlalleri olan pek çok devletin mevcudiyetiyle güven kaybına uğradı. Ele alınan dosyaların sonuçlandırılmasının da yıllar alması bunda etkili oldu. Zamanla bu gelişmelere AB ve ABD tarafından gelen tepkilerde de azalmalar görüldü.

Prestij kaybına uğradı

Komiserlik son dönemdeki prestij kaybına rağmen İnsan Hakları Yüksek Komiserliği'nde görevli Savcı Jose Dias, kısa bir süre içinde görevlerinin sona ereceğini ve sık eleştirilmesine rağmen Komiserliğin geçmişte iyi işlere imza attığını anlatıyor. Diaz, son oturumda Komisyon'un da da ağırlıklı olarak gündeme geleceğini belirtiyor:

„Komisyon önemli bir görevi omuzladı. Yüksek Komiserlik’in de bu görevin zorluğunun bilincinde olarak, ortaya çıkarılanlardan dolayı memnun olacağını düşünüyorum. Aynı şekilde bölge temsilcileri ve her zaman sorun ve görüşleri için önemli bir zemin yarattığımız sivil toplum örgütlerinin de benzer tutum sergileyecekleri görüşündeyim.“

En büyük başarısı

Hiç şüphesiz ki, eleştiri oklarına hedef olan Komiserliğin en önemli başarılarından biri, görevlendirdiği özel savcılarla, örneğin işkence gibi insan hakları ihlallerinin yaşandığı bölgelerde araştırma ve incelemeler yapılmasını sağlayarak, bağımsız veriler elde etmekti. Bağımsız savcılar hazırladıkları son raporlarıysa 19 Haziran’da görevine başlayacak olan yeni İnsan Hakları Konseyi’ne verecekler. Diaz şöyle konuşuyor:

„Konsey’in kurulmasıyla ilgili bir çok eleştiri yapıldı. Ama benim kanatime göre Komiserlik gibi Konsey de insan hakları konusunda çok güçlü bir kurum haline gelebilir.“

İnsan Hakları Konseyi ilk sınavını Mayıs ayında üyelerinin seçilmesiyle verecek. Yeni BM İnsan Hakları Konseyi, 191 üyeli BM Genel Kurulu tarafından gizli oy ve salt çoğunlukla seçilecek 47 üyeden oluşacak ve Genel Kurula yardımcı organ niteliğinde olacak. 3 yıllığına seçilecek konsey üyeleri için insan haklarını koruma ve geliştirmede en gelişmiş standartları onaylama, konseyle tam işbirliği yapma gibi şartlar aranacak. Üyelerse, en fazla 2 dönem seçilebilecek. Almanya da, Mayıs ayındaki seçimlerde konsey üyeliği için aday olacağını açıkladı.