BM'ye reform tavsiyeleri

Yaklaşık 60 yıl önce kurulan BM’yi, 21’inci yüzyılın gereklerine uygun hale getirmek ve yeni tehditlerle mücadele etmesini sağlamak amacıyla, bir yıl önce Genel Sekreter Kofi Annan tarafından oluşturulan 16 üyeli kurul raporu yarın da Annan’a resmen sunacak.

Örgüt tarihindeki en kapsamlı değişiklik önerilerini içeren raporun merakla beklenen bölümünü, Güvenlik Konseyi’nin çağın siyasi ve ekonomik gerçeklerini yansıtmak için nasıl genişletileceği konusu oluşturdu. 15 üyeli Konsey’in üye sayısını 24’e çıkarmayı öneren kurul, ancak bunun nasıl yapılacağı konusunda görüş birliğine varamadı ve iki alternatif formül önerisinde bulundu.

Güvenlik Konseyi için alternatifler

Birinci formülde, mevcut 5 daimi üyeye, Asya, Afrika, Kuzey ve Güney Amerika ve Avrupa’dan 6 daimi üye daha eklenmesi öngörülüyor; ayrıca daimi olmayan ve seçimle gelen 10 üyenin sayısı 13’e çıkartılıyor. İkinci formülde ise, daimi olmayan 10 üyeye 1 üye ülke daha katılıyor; ayrıca 5 daimi üyeye ek olarak yeni bir "yarı-daimi üyelik" statüsü oluşturuluyor. Dört yılda bir seçimle gelecek olan bu grupta 8 ülkenin yer alması öngörülüyor.

Ancak her iki formülde de Konsey’e eklenecek üyelere veto yetkisi tanınmıyor ve ABD, İngiltere, Fransa, Rusya ve Çin veto hakkına sahip beş ülke olarak kalmaya devam ediyor. Konsey’e altı yeni daimi üyeler eklenmesi halinde, bunlar için en kuvvetli adaylar, Almanya, Japonya, Brezilya, Hindistan ve Mısır’ın yanısıra, Güney Afrika ya da Nijerya olarak görülüyor.

Kuvvete başvurma kıstasları

Dünyada bugün karşılaşılan tehditleri, iç ve dış savaş, yoksulluk ve toplumsal ayaklanmalar, kitle imha silahları, terörizm ve organize suçlar olarak belirleyen rapor, ayrıca ilk kez terörün ne olduğu konusunda da ayrıntılı tanımlama getiriyor.

Silahlı çatışma, meşru savunma ya da Ruanda soykırımı gibi büyük insan hakları ihlallerinde nasıl bir kuvvete başvurulacağı konusunda da kıstaslar belirleyen rapor, karşılaşılan tehdidin ciddiyeti, kuvvet kullanmanın en son çare olup olmadığı ve verilecek askeri karşılığın tehditle orantılı olup olmadığı ölçütlerinin dikkate alınmasını istiyor.

Tavsiyeler tartışmaya açılacak

Çalışmalarını Tayland eski başbakanı Anand Panyarachun’un başkanlığında yapan kurulda, aralarında ABD, Rusya, Fransa, İngiltere, Norveç, Mısır, Çin ve Brezilya’nın da bulunduğu seçkin politikacılar ve diplomatlar yer aldı. Rapordaki tavsiyelerin çoğunun, Genel Sekreter ya da örgütün çeşitli organları tarafından yürürlüğe konabileceği belirtiliyor. Ancak Güvenlik Konseyi’nin yeniden yapılanması gibi konularda örgüt anayasasında yapılacak değişiklikler, 191 üyenin üçte ikisi tarafından kabulünü ve parlamentolarında onaylanmasını gerektiriyor.

Genel Sekreter Annan’ın raporu inceledikten sonra içindeki tavsiyeleri, 8 ya da 10 ana başlık altında toplaması ve bunları Mart ayında rapor olarak yayınlaması bekleniyor. Bu tavsiyeler, Eylül ayında Genel Kurul’un yıllık toplantıları başlamadan önce, BM’de devlet ve hükümet başkanları düzeyinde toplanacak bir zirvede ele alınacak.