Çin ekonomisinin karanlık yüzü

Bu hızlı bir yükselişin ve ardından gelen düşüşün hikâyesi. Bir çiftçinin kızı olan Wu Ying, 15 yaşında kendi işini kurmuş. 2006 yılında, 25 yaşında iken ise, Çin’in en zengin altıncı kadını unvanını kazanmış. Düşüşü de gayet hızlı oldu Wu Ying’in. 2007 yılında dolandırıcılık suçlamasıyla tutuklanan iş kadını, özel yatırımcılardan yaklaşık 770 milyon yuan yani 95 milyon euro borç aldığını ve geri ödemediğini itiraf etti. Wu Ying, yetkililer ile işbirliği yapmasına rağmen 2009 yılında idam cezasına çarptırıldı. Bir üst mahkeme de ocak ayı sonunda bu cezayı onayladı.

Özel işletmecilerin çıkmazı

30 yaşındaki iş kadınının böyle ağır bir cezaya çarptırılması, Çin’de yoğun tartışmalara neden oldu, zira özel sektördeki birçok işletmeci, yasadışı yollardan fahiş faizli krediler almak zorunda kalıyor. 2011 sonbaharında yapılan bir araştırmaya katılan işletmecilerin yüzde 43’ü, özel ilişkileri aracılığıyla kredi aldıklarını belirttiler. Çinli iktisatçı Mao Yuşi, bunun gerekçesinin Çin’deki finans sisteminin yetersizliği olduğunu söylüyor. Yuşi, „Şu anki finans sistemi kötü ve çok verimsiz. Bir devlet tekeli hüküm sürüyor. Bu doğru değil. Bir reforma ihtiyacımız var. Özel bir kredi sisteminin geliştirilmesi gerek.” şeklinde konuşuyor.

Dev gölge bankacılık sistemi

Çin’de bankacılık devletin elinde. Devlet kuruluşları mali kaynak bulmakta genelde sorun yaşamıyorlar. Ancak özel işletmeler, kredi almak için önlerine aşılmaz engeller konulmasından yakınıyorlar. Ülkede son yıllarda dev bir gölge bankacılık sistemi oluştu. Normal bankalardan kredi alamayan işletmeciler, yeraltından fahiş faizli krediler alıyor. Bu yolla kredi alan Wu Ying de, yatırımcılara yüzde 10’a varan faizle parayı geri ödemeyi taahhüt etmiş. Ancak sonuçta borçlarını geri ödeyememiş.

"Reform politikalarında geri adım"

Geçen cumartesi günü Çin’in kuzeyindeki Yabuli kentinde düzenlenen Çin İşletmeciler Forumu’nda Wu Ying’in çarptırıldığı idam cezası da konuşuldu. Kredi sisteminin reformdan geçirilmesini talep eden ünlü Çinli iktisatçı Zhang Weiying, mahkeme kararının Çin’in reform politikalarında geri adım atması anlamına geldiğini savundu ve kendine sermaye bulmayan çalışan Wu Ying idam cezasına çarptırılırsa, daha birçok kişiyi benzeri bir hükmün beklediğini vurguladı.

"Piyasa ekonomisi tam anlamıyla yerleşmedi."

Meslektaşına hak veren ekonomi uzmanı Zhao Xiao da, „Zhang’ın söyledikleri doğru. Çin’de piyasa ekonomisi tam anlamıyla yerleşmiş değil. Hatta son yıllarda ‘daha fazla devlet işletmesi ve daha az özel işletme’ olarak özetlenebilecek bir trend gözleniyor. Bu bir anlamda gerilemedir.” dedi.

Cezanın perde arkası tartışılıyor

İdam cezası internette de yoğun bir şekilde tartışılıyor. Wu Ying’in işbirlikçileri kimlerdi? Parti yönetiminden isimler de olaya karıştı mı? İsimlerinin ortaya çıkmasından korktukları için mi Wu Ying’in idam cezasına çarptırılmasını sağladılar? Çin’deki insan hakları savunucuları da idam cezasının hukuki açıdan yeterli dayanağı olmadığına dikkat çekiyorlar. Cezanın infazı konusunda son kararı, Pekin’deki Yüksek Halk Mahkemesi verecek.

© Deutsche Welle Türkçe

Christoph Ricking / Çeviren: Aydın Üstünel

Editör: Başak Özay