Bosnalılar adalet istiyor

1992-1995 yılları arasındaki Balkan Savaşı’nda Sırp mezalimine uğrayan ve yakınlarını kaybeden Bosnalılar, bugünlerde oldukça öfkeli. Bir yandan Sırp lider Radovan Karaciç’in, Uluslararası Ceza Mahkemesi’ndeki duruşmaya katılmaması, öte yandan eski Bosna Sırp Cumhuriyeti Devlet Başkanı Bilyana Plavsiç’in erken tahliye edilmesi büyük tepkilere yol açtı. Savaş suçlusu olarak hapiste bulunan ve binlerce Bosnalının öldürülmesinin baş sorumlularından biri olan 79 yaşındaki Plavsiç, 11 yıl hapse mahkûm edilmişti. Ancak eski Yugoslavya için kurulan savaş suçları mahkemesi, altı yıllık tutukluluktan sonra, Plavsiç’in erken salıverilmesine onay verdi. Plavsiç’in salıverilmesinden bir gün önce yani pazartesi günü ise Karaciç’in davası başlamıştı.

Aralarında soykırım, insanlığa karşı suç, savaş suçu gibi fiillerin de bulunduğu toplam 11 cürümden yargılanan Karaciç, yaklaşık sekiz bin Müslüman erkeğin ölümünden sorumlu. Kendisine savunmak için yeterli süre verilmediği gerekçesiyle ilk duruşmaya katılmayacağını açıklayan Karaciç, dediğini yaptı. Bunun üzerine, mahkemenin Güney Koreli başyargıcı O-Gon Kwon, duruşmayı ertelemek zorunda kaldı. Karaciç, yazdığı bir mektupta, hazırlanabilmek için en az 10 aya ihtiyacı olduğunu belirtti. Baş yargıç, Karaciç'ten dava sürecine zarar vermemesini istedi:

“Karaciç’in duruşmaya katılmasını ve mahkemenin engellenmemesini istiyoruz.“

Karaciç’e tepki

Eğer Karaciç duruşmayı boykot etme kararından dönmezse, mahkeme tarafından atanan bir avukat tarafından savunulacak. Duruşma günü yakınlarını kaybeden 150 kadar Bosnalı, mahkeme önünde gösteri düzenledi. Göstericiler, Başsavcı Serge Brammertz’e güvendiklerini söyledi. Brammertz, şu açıklamayı yapmıştı:

“Bu duruşmanın, herkesin er ya da geç mahkeme önünde hesap vermek zorunda kalacağının açık bir sinyali olmasını umuyoruz. Belki iki yıl sürecek, belki beş ya da on, ama sonunda adalet tecelli edecek.“

“Genetik açıdan deforme olmuş madde”

Lahey'de eski Yugoslavya için kurulan savaş suçları mahkemesinde yargılan bir diğer Sırp ise Bilyana Plavsiç idi. Plavsiç, Balkanların erkek egemen dünyasında, mahkûm edilen ilk ve son kadın suçlu oldu.

Eski Bosna Sırp Cumhuriyeti’nin Devlet Başkanı olan Plavsiç, politikaya atılmadan önce bilim dünyasında kariyer yapmıştı. Biyoloji profesörü olarak, Saraybosna Üniversitesi’nde rektörlüğe kadar yükselmiş,1992 yılında da siyasete atılmıştı.

Bosnalı Sırpların, Bosna Hersek’ten ayrılıp, Bosna Sırp Cumhuriyeti’ni ilan etmelerinden kısa süre önce Plavsiç önemli bir konuma gelmişti. O yıllarda üç büyük halk topluluğu arasında savaş çıkması an meselesiydi. Pek çok erkekten daha agresif olan Plavsiç, özellikle Müslümanlara karşı Sırp nefretini körükledi. Biyolog olan Plavsiç, Bosnalı Müslümanları, “genetik açıdan deforme olmuş madde“ olarak tanımlamaya başladı.

Plavsiç suçunu kabul etmişti

Radovan Karaciç ise en büyük destekçilerinden biri oldu. Bir süre sonra devlet başkanlığı görevini devraldı ve birlikte daha sonra “etnik temizlik“ olarak adlandırılan tüm gaddarlıkların ideolojik zeminini hazırladılar. Plavsiç, savaş suçları mahkemesine çıktığında ise yaptıklarını kabul etmişti:

"Müslüman ve Hırvatları, Sırpların hak iddia ettiği topraklardan uzaklaştırmak için, binlerce masum insanın, organize ve sistematik bir çabanın kurbanı olduğuna inanıyor ve kabul ediyorum.“

Bu oldukça etkileyici itiraftan sonra Plavsiç, sadece 11 yıl hapis cezasına çarptırıldı. Hollanda’dan İsveç’teki bir hapishaneye gönderildi. Plavsiç bu yılın başında verdiği bir röportajda, suçlu olduğunu kabul ettiği itirafı geri aldı ve bunu sadece daha kısa hapis cezası alabilmek için yaptığını açıkladı.

Bosnalı kadınların öfkesi

Plavsiç’in cezaevinden erken salıverilmesi kararı, Bosna'da tepkilere neden oldu. Savaş sırasındaki tecavüz kurbanı Boşnak ve Hırvat kadınları derneğinin yöneticisi Bekire Haseciç, mahkemenin bu kararını "üzücü bir haber" olarak nitelendirdi ve öfkesini şu sözlerle dile getirdi:

"Dilerim mahkeme üyeleri, sokakta ve sular içinde kendi çocuklarını ve onların kemiklerini aramak zorunda kalır. Tıpkı bizim annelerimizin yaptığı gibi."

Jörg Paas / Jürgen Kleikamp, Çeviren: Başak Sezen

Editör: Ahmet Günaltay