280111 Untersuchungskommission Finanzkrise

Adeta ben geliyorum diye bağıran mali krizle ilgili gerekli girişimlerde bulunmayan eski ABD Başkanı George W. Bush, krizin belirtilerini görmezden gelen ABD Merkez Bankası Başkanı Ben Bernanke gibi finans dünyasının önde gelen isimleri, yatırım bankası Lehman Brothers ve dünyanın en büyük sigorta şirketi AIG gibi firmaların ölçüsüz uygulamaları... Finansal Kriz Araştırma Komisyonu'nun raporuna göre krizin ardında tüm bu etkenlerin bir araya gelmesiyle oluşan bir kombinasyon bulunuyor.

Amerikan Kongresi tarafından görevlendirilen 10 kişilik komisyonun bünyesinde Demokratların 6, Cumhuriyetçilerinse 4 üyesi görev yapıyor.

Komisyon 576 sayfadan oluşan rapor için 2 yıl boyunca yüz binlerce sayfa belge inceledi. Komisyon ayrıca yatırım bankaları, ABD Merkez Bankası, Maliye Bakanlığı ile reyting kuruluşları çalışanlarından oluşan yaklaşık 700 kişinin tanıklığına başvurdu.

Tahmin edilmesi imkânsız mıydı?

Rapora göre küresel mali kriz aslında çok önceden “geliyorum” dedi. Komisyonun başkanı Phil Angelides "Bazılarına göre krizin önceden tahmin edilmesi mümkün değildi. Ancak aslında birçok uyarı sinyali görmezden gelindi ya da örtbas edildi" açıklamasını yaptı.

Yıllarca reyting kuruluşlarının değersiz kredileri güvenilir diye yutturması, ABD'deki firmaların kazançlarının yüzde 40'ını finans piyasalarından elde eder hale gelmesi, bir parça kağıda imza atabilecek herkese ipotek kredisi verilerek emlak piyasasında yalancı bir patlama yaratılması küresel mali krizin temelini attı.

Araştırma komisyonuna göre, Amerikan politikası ve para sisteminde büyük hatalar yapıldı. Angelides "Milletvekilleri ve hükümet krize hazırlıksızdı. Verdikleri tutarsız tepkilerle piyasalarda paniğe neden oldular" şeklinde konuştu.

Buna Wall Street'deki hırs ve bankalarca uygulanan ikramiye sisteminin eklenmesi ve ölçüsüz bir şekilde risk alınması sonucunda küresel mali kriz önüne geçilemez bir çığ halini aldı. Bunun sonucu olarak ABD'nin en büyük 5 kalkınma bankası fiktif varlıklarının çok küçük bir miktarını sermaye olarak bulunduruyordu. Kağıt üzerindeki 40 dolarlık sermayenin karşısında bir dolarlık reel varlık bulunuyordu. Komisyon raporuna göre bu nedenle sadece yüzde 3'lük bir değer kaybı bankaları iflasa sürüklemeye yetti.

Krizden ders almadılar

ABD’de ülke çapında yayın yapan en büyük radyo gruplarından NPR'in değerlendirmesine göre Obama komisyonu şimdiye kadarki araştırmalardan farklı bir sonuca ulaşmadı. Ancak komisyonun hazırladığı nihai rapora sadece komisyonun 6 demokrat üyesi onay verdi. Cumhuriyetçi 4 üyeyse iki alternatif rapor hazırlanmasından yana. Bu durum en azından Amerikan muhafazakârlarının küresel mali krizden ders almadığı sonucunu ortaya koyuyor.

Wall Street'te hala "istediğimizi yaparız, her şey çıkmaza girerse nasıl olsa bizi Amerikan hükümeti kurtarır" tutumu hâkim. Zira Lehmann Brothers'ın iflasının ardından devletleştirilen birçok Amerikan bankası şu anda kriz öncesinden çok daha güçlü durumda ve yeniden bol keseden ikramiye dağıtıyor.

İkinci Dünya Savaşı'ndan bu yana ABD'nin yaşadığı en büyük mali kriz, iflas eden ve küçülen firmalar nedeniyle ülke çapında 8 milyon kişinin ekmek kapısının ortadan kalkmasına neden olmuştu.

© Deutsche Welle Türkçe

Ralph Sina / Çeviri: Banu Ertek

Editör: Ahmet Günaltay