Guantanamo tutsaklarına askeri sorgu

Amerikan Savunma Bakan Yardımcısı Paul Wolfowitz tarafından imzalanan kararda, üç kişiden oluşan askeri heyet, Guantanamo tutsaklarının ”düşman savaşçısı” olup olmadıklarına karar verecek. Pentagon’dan yapılan açıklamada, bu değerlendirme heyetinin tam adı, ”Savaşçının Durumunu Değerlendirme Mahkemesi” olarak tanımlandı.

Wolfowitz’in imzasıyla yürürlüğe giren karara göre, 17 Temmuz’a kadar Guantanamo’da her tutsağın durumu gözden geçirilecek. Ayrıca, tutuklulara federal mahkemede de haklarını arayabilecekleri duyurulacak ve sorgulama sırasınad askeri bir avukat da bulunacak. Heyetin, ”düşman savaşçısı” olmadığına kanaat getirilen kişilerinse ülkelerine geri gönderilebilecekleri belirtildi.

Tutukluların durumunu gözden geçirecek heyette üç askeri yetkilinin bulunması öngörüldü. Bu askeri yetkililer, tutukluların ne yakalanmasında ne de daha önce sorgulanmalarında görev almış kişiler olmayacak. Kararda sorgulamanın da nasıl yapılacağına dair bazı kurallar getirildi. Buna göre, ”düşman savaşçısı” statüsünde kanıtlar şüphe götürmez şekilde tutuklunun aleyhine değil ve şüpheli bir durum varsa, tutukluluğu devam edecek, ancak tutukluya hak arama yolu açık tutulacak.

Karara eleştiri

İnsan Hakları İzleme Örgütü‘nden (Human Rights Watch) Wendy Patten, Pentagon’un çıkardığı bu kararın taraflı olduğunu belirterek, Cenevre Sözleşmesi’ne atıfta bulundu. Patten, ”Cenevre Sözleşmesi’nde tutuklulara tanınan haklar, burada bulunmuyor. Tutuklu olan herkesin ‘düşman savaşçısı‘ olduğunu kabul etmesini ve yargıçları bunun aksine inandırmaları isteniyor” dedi.

Askeri Adalet Ulusal Enstitüsü Başkanı Eugene R. Fidell de Federal Yüksek Mahkemesi‘nin kararına dikkat çekerken, davaların federal mahkemelerin önüne geldiğinde hükümetin ”biz onlara düşman savaşçısı olmadıklarını ispatlamaları için olanak tanıdık” savunmasını yapmak için bu hızla adım attıklarını belirtti.

"Düşman savaşçısı” tanımı

ABD’de yaşanan 11 Eylül saldırılarının ardından ilk savaş Afganistan’da başladı. Burada tutuklanan Taliban ve El Kaide üyeleri ve taraftarları, Guantanamo’ya götürülmüşlerdi. Bush yönetimi, bu tutuklulara Cenevre Sözleşmesi gereği ”savaş esiri" statüsü tanımamış ve esirlere tanınan haklardan faydalanamamışlardı. Ayrıca tutuklulara, ceza mahkemelerine başvurma hakları da tanınmadı.

Bu tutuklular için hukukta ilk kez ”düşman savaşçısı” tanımıyla bir terminoloji oluşturuldu. Buna göre, tutuklular süresiz ve ithamsız tutuklanabiliyorlar. Amerikan Federal Yüksek Mahkemesi ise geçen hafta bu tutuklular arasında ”masum” insanlarında olabileceği olasılığını gözardı edemeyeceklerini belirterek hak arama yolunu açmıştı.