Havada ucuz bilet dönemi tarihe mi karışıyor?

Şu günlerde hava yolu şirketi sorumlularının en çok tüylerini ürperten ses bu. Kol kalınlığındaki hortumlardan uçağın deposuna akan kerosinin sesi. Boeing 747 tipi bir yolcu uçağının depoları 240 bin litre yakıt alıyor. Ve bu yakıt litresine rekor fiyat ödeniyor. Ucuz seferleriyle büyük havayolu şirketlerine meydan okuyan Ryanair şirketinin patronu Michael O’Leary bile önümüzdeki aylara iyimser bakamıyor: “Önümüzdeki kış mevsiminde daha az para kazanacağız. Geçen yıl 480 milyon euro kâr ettik. Bu yılı sıfır kârla kapatmamız bile mucize olur. Sembolik miktarda para kazanabiliriz belki ama kârımız kesinlikle %80, 90, hatta %100 oranında düşecek.”

Ham petrolün varil fiyatı 2007 başından bu yana ikiye katlandı. Bundan birkaç hafta önce varil fiyatı 145 dolarla bütün zamanların en yüksek seviyesine çıkmıştı. Petrol son zamanlarda biraz ucuzladı ama, krizdeki havacılık branşı açısından hala çok yüksek. O’Leary’ye göre, dünyanın en kârlı şirketlerinden Ryanair bile varil fiyatının 130 doların altına inmemesi durumunda tek kuruş kazanamıyor.

Akaryakıt fiyatlarına durgunluk eklendi

Havayolu şirketlerinin başını ağrıtan tek sorun akaryakıt fiyatları değil. Metzler Bankası’nın havacılık analiz uzmanı Jürgen Pieper zor durumdaki hava yolu şirketlerinin ekonomik durgunluktan da nasibini aldığını söylüyor: “ABD’de durgunluk etkisini göklerde de hissetirmeye başladı. Kriz Avrupa’ya henüz sıçrıyor. Talep ve bilet fiyatları düşerken maliyet baskısının artması şirketleri zor duruma sokar.”

Uluslararası Havayolu Taşımacılığı Birliği İATA bu yıl her on üyesinden birini kaybetti. 25 şirket iflas etti. Ölüm kalım mücadelesi veren şirketler de bir hayli fazla. En ağır darbeyi Amerikan havayolu şirketleri yedi. Delta, United ve American Airlines şirketlerinin zararı milyarlarca doları buluyor. United’in Almanya, Avusturya ve İsviçre bölge satış müdürü Thorsten Lettnin artık ‘zararın neresinden dönsek kârdır’ anlayışıyla hareket ettiklerini söylüyor: “En verimsiz uçak tipimiz olan Boeing 737’yi 2009 sonuna kadar filo dışı bırakmaya karar verdik. Amerika’nın işlek hatlarında daha az sefer yapacak ve bazı seferleri de kaldıracağız. Florida’nın West Palm Beach hava limanına inmeyeceğiz.”

Uniter Business sınıftaki kapasite kullanımını arttırmak için uçaklarını işadamları için daha cazip hale getiriyor. Bilet fiyatına değil zaman kaybına önem veren işadamları havayolu şirketlerinin en gözde müşteri kitlesi. Ancak şirketlerin seyahat bütçelerindeki kısıntılar nedeniyle profesyonel seyahatlar da azalıyor.

“Yakıt balonunun içinde hapsolduk”

Uçak, kitle taşıma aracı olmaktan çıkıp yine sınırlı bir zümreye hizmet veren meta haline mi geliyor? Ryanair’in patronu O’Leary’ye göre hayır. İrlandalı işadamı ‘yakıt fiyatı 130 dolarda çakılır kalırsa zam yapmaktan başka çaremiz kalmaz, ama reklam amaçlı ucuz koltuklarımız her zaman olacak’, diyor.

“Son bir, birbiçik yıldır yakıt balonunun içinde hapsolduk. Balon olduğuna inanıyorum, çünkü petrolde ikmal darboğazı diye bir şey yok. Konjonküterl nedenlerle bu kış petrol talebi gerileyecek ve akaryakıt yeniden ucuzlayacak.”

Uzmanlar krizin havacılık branşına ağır darbe indireceğini ama uçakların hangara kapanmasına yol açmayacağını söylüyor. Konforlu ve nispeten ucuz uçak seyahatlerinin ihtiyaç haline geldiğini belirten Metzler Bankası analiz uzmanı Pieper’e göre bu branştaki zincirleme iflaslarda en büyük payın işletmecilik hatalarına düştüğünü ifade ediyor.