Irak'ta anayasa referandumu

“Irak’ta Cumartesi günü yapılan anayasa referandumuna katılım % 60 civarında. Yapılan ilk tahminler, anayasa metninin bu haliyle kabul edileceği anlamına geldiği yönünde. Iraklılar arasında anayasaya “hayır” diyenler de çıkacaktır, ancak anayasanın kabulünü engelleyecek sayıda olmaması bekleniyor.

Anayasa referandumunda, Irak halkı tarihinde ilk kez sandığa gidip “hayır” diyebilme özgürlüğüne sahip oldu, bu ülke halkı için çok yeni bir durum. Örneğin, Saddam’ın on yıl önce yaptığı anayasa oylamasında, ilginçtir sandıktan % 100 evet oyu çıkmıştı. Iraklılar, bu halkoylamasında ise “hayır” deme hakkına sahipti ve içlerinden anayasayı reddedenler de olmuştur. “Hayır” oyu verenlerin çoğunun Sünniler’in arasından çıkması bekleniyor.

Sünni kesim, hem Ocak ayında yapılan genel seçimlerde hem de anayasa referandumu öncesinde ülkenin demokratikleşme adımlarını engellemeye çabaladı durdu. Sünniler, Irak’ta toplam nüfusun % 20’sini oluşturuyor ve azınlık konumunda. Oysa Saddam rejimi yıkılana kadar Sünniler, Irak’ta söz sahibiydi.

Irak’a müdahale edilmesinin ardından bu durumları değişti. Bugün, Irak’ta bir çok Sünni dezavantajlı konuma düşmekten korkuyor ve Sünniler, eski Saddam rejimini ve o dönem yaşadığı ayrıcalıkları özlüyor. Yıllarca Şiiler’i ve Kürtler’i baskı altında tuttuktan sonra şimdi kendilerinin azınlık muamelesi görmesi nedeniyle tedirgin olmaları da normal.

Sünniler, Irak’ta kurulacak federal bir sisteme de güvenmiyor, çünkü böylesi bir sistem Sünni azınlığa ekonomik anlamda güç tanımıyor. Şu an Irak’ta petrol rezervlerinin bulunduğu alanların Şiiler’in ile Kürtler’in elinde olması onları daha da endişelendiriyor.

Sünni azınlık, anayasa referandumunda sandık başındaydı. Çoğu bu kez “hayır” demek için oy kullandı, öte yandan oy vermekle işleyen demokratik süreci de kabullenmiş oldu. Bu arada Sünniler’in tamamının sandık başına gitmesi ve “hayır” oyu vermesi de anayasanın geleceğini tehlikeye sokabilirdi.

Yasal düzenlemelere göre, Irak’ta üç ilde sandıktan "hayır" oylarının fazla çıkması halinde, anayasa metni kabul edilemiyor. Şimdiye dek yapılan sayımlar hayırların sadece iki ilde çoğunlukta olduğunu gösteriyor. Anayasanın kabulü ile Irak’ta kalıcı meclisin belirlenmesi için 15 Aralık’ta yapılacak genel seçimlerin önü açılmış oldu. Ama önümüzdeki iki ay zarfında çok partili bir seçim sistemini oturtmak mümkün olur mu bilinmez.

Bu arada Irak’ta yapılacak daha çok şey var. Öncelikle, anayasanın bir kez daha elden geçirilmesi söz konusu. Aralık ayında oluşacak yeni meclis, anayasayı tekrar görüşerek değişikliklere gidecek. Irak’ta demokratikleşme süreci uzun, zorlu ve şiddetin gölgesinde yaşanan bir zaman dilimi olacak. Referandumun yapıldığı gün yaşanan huzur ortamı sadece arttırılan güvenlik önlemleri sayesinde başarıldı. Uzun süreli huzurun sağlanması güç.”