İran ek protokolü imzaladı

İran, uzun süreden beri bekleneni gerçekleştirdi ve Uluslararası Nükleer Silahların Önleme Anlaşması’nın ek protokolünü dün Viyana’da imzaladı. İran’ı imzaya ikna edebilmek için uzun süre temaslardan bulunan Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Başkanı Muhammed El Baradey, İran’ın ek protokolü kabul etmesinden duyduğu memnuniyeti dile getirdi. El Baradey, ”Şimdiye kadar ek protokol olmadan çalışmalarımızı yerine getiremiyorduk. Eğer devletler bu sözleşmeye imza atıyorlarsa, bize de garanti vermek zorundalar” dedi.

Ek protokol sayesinde artık İran’a sınırsız ve izin almadan denetimler yapmak mümkün. Şimdiye kadar yürürlükte olan anlaşma, İran’a sadece istediği tarihlerde ve önceden izin verdiği nükleer merkezlere denetim yapılmasına izin veriyordu.

El Baradey memnun

İran Atom Kurumu Başkanı Ali Ekber Salehi’nin imzaladığı ek protokol uluslararası denetçilerin işlevini detaylı bir biçimde tanımlıyor. Protokole imza atan ülkeler, uluslararası denetçilere yıllık vize vermek, denetçilerin istediği tarihlerde istediği kurumlara girebilmesini ayarlamak ve sadece uranyum yataklarında değil, aynı zamanda araştırma ve geliştirme laboratuvarlarında da inceleme yapmalarına izin vermek zorunda. Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı Başkanı Muhammed El Baradey yeni ek protokolle yanıltma manevralarının engellenmesini umut ediyor:

”Bu anlaşmayla artık doğrudan denetim yapabileceğiz. Amacımız protokole imza atan bütün ülkelere kurallara uymamaları halinde yaptırım uygulamak, çünkü bu kurum yaptırım uygulayamadığı sürece bir anlam taşımaz.”

İlk anlaşma 1970‘de imzalandı

Uluslararası Nükleer Silahların Yayılmasını Önleme Anlaşması’nı İran ilk olarak 1970 yılında imzalamış, ancak Humeyni rejimi iktidara geldikten sonra, anlaşmaya rağmen nükleer silah üretimine yarayan uranyum çıkartmaya devam etmişti. ABD yönetimi, elinde kanıt olmamasına rağmen İran’ın atom bombası ürettiği iddialarını ortaya atıyor. Bu iddiaların nedeni ise İran’ın daha önce yok dediği, ancak daha sonra tesadüfen ortaya çıkan nükleer malzemeler. El Baradey, Atom Ajansı olarak böylesi durumları kınadıklarını söylüyor:

”İran, şimdiye kadar yıllarca sözleşmeyi defalarca ihlal etti. Ek sözleşmeye attığı imza ise bu durumun değişeceğine dair bir işaret. Artık daha şeffaf ve daha açık bir İran var karşımızda. Şimdi denetçilere düşen görev, İran’a gidip üretimi yapılan nükleer malzemelerin sadece sivil amaçlı olduğu söyleyebilmek.”

Şimdi diplomatik çevreler, Uluslararası Atom Ajansı içindeki Avrupa ve Amerikalı temsilciler arasındaki çatışmanın da bitmesini umut ediyor. Ek protokol, önümüzdeki günlerde muhafazakarlardan oluşan İran Devrim Konseyi’nde ve parlamentoda onaylandıktan sonra yürürlüğe girecek.