030110 Atomstreit 2010

İran’ın nükleer programı konusunda uluslararası toplum ile İran arasında yaşanan gerginlik yeni bir boyut kazandı. İran yönetimi, Batılı ülkelerin İran'ın takas önerisini kabul etmemesi durumunda yüksek derece uranyum zenginleştirme dâhil, gerekli tüm işlemleri kendi başına yapacağını açıkladı.

Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu'nun (UAEK) sonbahar aylarında İran’a sunduğu teklif, İran'ın elindeki uranyumun yurtdışında zenginleştirilmesini öngörüyordu. Teklife göre İran elindeki yüzde 3.5 oranında zenginleştirilmiş düşük ölçekli uranyumun yüzde 75'ini Rusya'ya gönderecek, Rusya bu uranyumu yüzde 20'ye yakın ölçekte zenginleştirerek Fransa'ya iletecek ve Fransa bu uranyumdan nükleer yakıt çubukları üretip İran'a gönderecekti. Fransa'nın yakıt çubuklarının Tahran'daki reaktörde tıbbî amaçlı kullanımı öngörülüyordu. Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu, öneriyi kabul etmesi için İran’a 2009 yılı sonuna kadar süre vermişti.

Ancak İran, nükleer yakıt çubuklarını ya doğrudan satın almak ya da zenginleştirilmiş uranyum ile takas etmek istiyor. İran Dışişleri Bakanı Manuçehr Mutteki, uluslararası topluma önerilerini kabul etmeleri için bir ay süre tanıdıklarını açıkladı. Takasın gerçekleşebileceği ülkeler arasında Türkiye’nin de adı geçiyordu. Karşılıklı işbirliğinin önemli olduğunu vurgulayan Mutteki, “Bu ülkenin Türkiye ya da başka bir ülke olması bizim için hiç önemli değil. Biz elimizdeki 400 kilogram yüzde 3,5 oranında zenginleştirilmiş uranyumu transfer edebiliriz, ancak işbirliği çerçevesinde. Karşılıklı adım atılması gerekiyor. Bizim kabul ettiğimiz ve tartışmaya açık gördüğümüz konu uranyum takası. Batı daha inandırıcı olmak zorunda. Güven ve inandırıcılık tek taraflı olmaz. Karşı taraf da samimi olduğunu göstermeli" dedi.

"Size mühlet tanıyan biziz"

İran yönetimi, üretilecek yakıt çubuklarının sadece tıbbî amaçlı kullanıma uygun olmasına da karşı çıkıyor. Cumhurbaşkanı Mahmud Ahmedinejad, Batılı ülkelerin tutumuna sert tepki göstererek, uranyumu yüzde 20 oranında kendilerinin zenginleştirip, bunun için gerekli tüm işlemleri de dışarıdan yardım almadan yapabileceklerini açıkladı. Ahmedinejad, UAEK'nın teklifine ilişkin olarak “Siz, ‘İran’a bu yılın sonuna kadar süre verdik” dediniz. Ben de siz kimsiniz ki bize süre veriyorsunuz dedim. Size mühlet tanıyan biziz. Eğer bize karşı tutumunuzu, söyleminizi değiştirmezseniz, biz de sizden İran halkının tarihi haklarını talep edeceğiz" dedi.

Uluslararası toplum tepkili

İran’ın elindeki zenginleştirilmiş uranyumun önemli bir bölümünden feragat etmesini ve böylelikle nükleer silah tehdidinin en azından bir süreliğine ortadan kalkmasını uman Batılı ülkeler ise öfkeli. ABD Yönetimi İran’ın ültimatomunu reddettiğini açıkladı. ABD Ulusal Güvenlik Konseyi Sözcüsü Mike Hammer, İran’ın bu tutumuyla kendi bindiği dalı kestiğini söyledi ve İran yönetimini uluslararası toplumun önerisini kabul etmeye çağırdı. Fransa Dışişleri Bakanı Bernard Kouchner de, bu hamlenin İran'ın nükleer konuda müzakere etmek istemediğinin göstergesi olduğunu söyledi.

Bu arada Amerikan kamuoyunda İran’a yaptırım çağrısı büyüyor. Aralarında New York Times gazetesinin de bulunduğu bazı platformlarda, iç siyasi çalkantıların etkisindeki İran’a yaptırımlar yoluyla baskıyı artırmak için en uygun zamanın bu dönem olduğu dile getiriliyor. Yaptırımların hedefinde ise İran ordusunun elit birlikleri Devrim Muhafızları bulunuyor. Bünyesindeki çeşitli şirket ve kuruluşlarla uluslararası bir şebeke olarak örgütlenen ve nükleer program için gerekli parçaların tedariğinde rol oynayan Devrim Muhafızları, İran nükleer programının 'işletmecisi' olarak görülüyor.

© Deutsche Welle Türkçe

Peter Philipp / Çeviri: Başak Özay

Editör: Beklan Kulaksızoğlu