İran'da gizli iktidar mücadelesi

Son günlerde İran’da yaşananlar konusunda uzmanlardan değişik yorumlar geliyor. Bunlardan biri de protestoların arka planında en üst düzeyde bir iktidar mücadelesinin bulunduğu yönünde.

Şu anda iki önemli resmi görev yürüten İran’ın eski Cumhurbaşkanı Haşemi Rafsancani’nin de böyle bir güç kavgası içerisinde olduğu iddia ediliyor.

İran’ın eski cumhurbaşkanı Haşemi Rafsancani, siyasi arenada uzun süreli olma becerisini gösteren bir isim. İran Cumhuriyeti’nin ilk gününden bu yana, yani 30 yıldır, iktidar grubunun içerisine adeta demir atmış durumda. Pragmatik bir yapıya sahip olan eski Cumhurbaşkanı aynı zamanda ülkenin en zengin kişileri arasında sayılıyor. Rafsancani, bugün İran’ın teokratik sistemi içerisinde iki resmi göreve sahip. İlki, Hakem Heyeti Başkanlığı. Bu kurul, meclis, hükümet ve Anayasayı Koruyucular Konseyi arasında aracılık ediyor. Rafsancani, aynı zamanda Ulema Meclisi’ne de başkanlık ediyor. Ulema Meclisi tek başına İran’ın dini liderini yani Ayetullah Hamaney’i görevden alma gücüne sahip. Bu kadar önemli iki görevi icra eden Rafsancani’nin seçimlerden bu yana suskun kalması ise dikkat çekiyor. Ne kamuoyu önüne çıktı ne de bir açıklama yaptı. Dört yıl önce yazdığı açık bir mektupla Hamaney’i eleştiren reformculardan Ahmet Habil ise bu nedenle dört yıl hapiste kaldı. Habil’in durumla ilgili analizi şöyle:

"Hükümet, Haşemi Rafsancani'nin söylediği ve yaptığı her şeyi gözlemliyor. Şu ana kadar sessiz kaldı. Bence, durumun nasıl geliştiğini görmek için bekliyor. Eğer gerekirse, Ayetullah Hamaney ya da diğer kişilerle iletişime geçip müzakerelerde bulunur.”

Hamaney görevden alınacak mı?

Rafsancani seçimlerden bu yana, Şiilerin kutsal şehri Kum’da bulunuyor. Üst düzey Şii din adamlarından oluşan Ulema Meclisi’nin 86 üyesinden çoğu burada yaşıyor. Çoğu din adamı, İran Cumhurbaşkanı Ahmedinejad'a sırt çevirmiş durumda. Büyük Ayetullah Yusuf Sanei, pazar günü yaptığı açıklamada, “yalanlar üstüne inşa edilmiş bir hükümeti kabul etmeyeceğini” açıkladı. Şiilerin İslam anlayışına göre, adaletsizliğe ve dolayısıyla adaletsiz yönetimlere karşı koymak her inananın bir yükümlülüğü. Anayasayı Koruyucular Konseyi’nin 50 şehirde kayıtlı seçmen sayısından daha fazla oy çıktığını açıklaması da Ahmedinejad karşıtlarının değirmenine su taşımış oldu. Hamaney, açıkça Ahmedinejad’ı desteklediği için bu adaletsizlik suçlamaları onu da kapsıyor. Bu nedenle sürgündeki İranlı politikacı Mehran Barati, Rafsancani’nin Kum şehrindeki vaktini, Ulema Meclisi’nde Hamaney’e karşı oy toplamak için kullandığı fikrinden yola çıkıyor:

"Ulema Meclisi, Hamaney'i görevden alabilmek için dörtte üçlük çoğunluğa ihtiyaç duyuyor. 40 milletvekili şimdiden hazır. Rafsancani’ye 25 oy daha gerekiyor. Belki gelecek haftalarda gerekli oy sayısına ulaşılabilir.”

Hamaney’in imaj problemi

Çoğu gözlemciye göre aslında Hamaney’in bir imaj problemi var. Dini lider olarak tarafsız olmalı. Hiçbir partiyi tutmamalı. Hamaney, bunun yerine doğrudan politikaya müdahale edip, açıkça Ahmedinejad’ın tarafında yer aldı. Arap kanalı El Arabiye'nin Kum’dan üst düzey bir kaynağa dayandırdığı haberine göre, Hamaney'i görevden alabilmek için gerekli çoğunluk hazır. Ancak Ulema Meclisi’nde dini liderlik görevinin muhafaza edilip edilmemesi ya da Rafsanci'nin üç başlı bir dini konseyin oluşturulması fikri konusunda uzlaşı yok. İranlı reformcu Habil ise bu duruma şüpheyle bakıyor:

”Ulema Meclisi'nin üyelerinin, adaylıklarından önce Anayasayı Koruyucular Konseyi tarafından incelendiğini unutmayın. Dini lidere karşı bir şey yapmaya asla cesaret etmeyeceklerdir. Yönetim göstericilere karşı çok büyük bir acımasızlıkla davranıyor. Oradaki birkaç yaşlı adamdan ne beklenebilir?”

Matthias Hein / Çeviren: Başak Sezen

Editör: Murat Çelikkafa