Stillstand bei Doha-Runde und Auswirkungen auf die WTO
24 Temmuz 2011
Dünya Ticaret Teşkilatı serbest mal mübadelesini engelleyen ticari sınırlamaları ortadan kaldırmak için on yıldır verdiği uğraşta başarılı olamadı. 153 teşkilat üyesi devlet arasındaki görüşmeler uzun zamandır yerinde sayıyor. Aralık ayında yapılacak olan bakanlar toplantısından elle tutulur sonuçlar çıkacağına da ihtimal verilmiyor. Doha turu dünya ticaret görüşmelerinin başarısızlığa uğradığının teslim edilmesi gerektiğini söyleyen gözlemciler çoğunlukta. Nitekim teşkilat da son raporunda üye devletlerin büyük çözüme artık güvenmediklerini ve kendi aralarında ticaret anlaşmaları imzalamayı tercih ettiklerini yazdı. Avrupa Birliği, Meksika ile ikili ticaret anlaşmasına varırken ABD de Kolombiya ile özel anlaşma yaptı. Bu anlaşmalarda sadece gümrük vergileri değil ama aynı zamanda üretim standartları, rekabet kuralları ve fikri mülkiyet haklarının korunması gibi ilkeler de yer alıyor. Küreselleşme karşılıklı bağımlılığı arttırdığı için devletler arasında da ortak kurallar belirleniyor. Dünya Ticaret Teşkilatı’nın baş iktisatçısı Patrick Low üretim aşamasındaki bağımlılıkların giderek güçlenmesinin, özel ikili anlaşmaların artmasında rol oynadığı görüşünde.
Himayecilik yararlı olabiliyor
Yürürlükteki, devletler ve ekonomik topluluklar arası ticaret anlaşmaları 300’ün üzerinde. Elan onlarca anlaşmayla ilgili pazarlık da sürüyor. Dünya Ticaret Teşkilatı baş iktisatçısı Low, ikili anlaşmaların artmasının dünya ticaretine daha fazla serbestlik kazandırmadığını ve anlaşmaların büyük bölümünün hizmetler sektörünü sınırlayan himayecilik kurallarını içerdiğini belirtiyor. Serbest ticaret anlaşmalarının, taraf olmayan ülkeleri mutlaka dezavantaja düşürmesinin şart olmadığını belirten Low, himayeci unsurlar taşıyan ikili anlaşmaların pekala yararlı olabileceğini, söylüyor.
Dünya Ticaret Teşkilatının özel anlaşmaların zarar verdiği üçüncü ülkelere yardım etme imkanları sınırlı. Tarafların aralarındaki anlaşmaya uymaları durumunda teşkilatın müdahale etmesi mümkün olmuyor. Bu nedenle de özel anlaşmalardan ders alıp küresel geçerliliği olan kurallar hazırlamaya çalışıyor.
'Doha turunun' iflası
İkili anlaşmaları diğer ülkelere de açma arzusunun gerekli ya da arzulanabilir olduğu ise kuşkulu. Bu durumdan Doha turu ticaret görüşmelerini bir türlü tamamlayamayan Dünya Ticaret Teşkilatı’nın mı sorumlu olduğu sorusunu baş iktisatçısı Patric Low şöyle yanıtlıyor: 'Bu soruya tek bir yanıt verilemez. Serbest ticaret anlaşması eğilimi Doha turunun başlamasından on beş yıl önce kendini göstermişti. Diğer faktörleri de göz önünde bulundurmak gerekir. Doha turu ile bölgesel ticaret anlaşmaları birbirine bağlıysa, o zaman son derece karmaşık bir ilişki söz konusu olur ve genelleme yapılamaz.'
Dünya Ticaret Teşkilatı da küreselleşmeye ayak uydurmaya çalışıyor. Uzmanlar, Doha turu ticaret görüşmelerinin fiilen başarısızlığa uğramış olmasının teşkilatı kendine yeni bir varlık gerekçesi aramaya ittiğini belirtiyorlar.
© Deutsche Welle Türkçe
Mathias Zahn/Ahmet Günaltay
Editör: Gezal Acer