Kakao fiyatları fırladı, çiftçilerin cebi boş

Borsada işlem gören hammadeler sadece altın ve petrolle sınırlı kalmıyor, kakao da uzun süredir spekülâtörlerin gözdesi haline geldi. Bundan bir süre önce bir İngiliz hedge fonunun, kakao piyasasından büyük miktarda alım yapması, Londra Uluslararası Vadeli İşlem Borsası'nı (LIFF) suni darboğaza soktu. Kakao fiyatları son 30 yılın en yüksek seviyesine çıktı.

Aslında bu durumun Batı Afrika ülkesi Fildişi Sahili'ndeki kakao üreticilerini büyük bir sevince boğması gerekiyor. Çünkü bu bir numaralı kakao ülkesinin dünyanın bütün çikolata üreticilerine, Noel'de gerekecek çikolata için üretim yapması gerekiyor. Ancak kakao plantajlarındaki sevincin sanıldığı kadar büyük olduğu söylenemez. Çünkü kakao fiyatları ne kadar artarsa artsın, asıl kazanç, çiftçilerin cebine girmiyor.

Çiftçiler endişeli

Bu çiftçilerden biri de Fildişi Sahili'ndeki kakao üretim çiftliklerinde ömrünü geçiren 55 yaşındaki, 10 çocuk babası Edi Mbourou. Edi, kakao fiyatlarının geçen yılkinin iki katına çıktığını ve 1 ton kakao çekirdeği fiyatının 3 bin euro'ya ulaştığını biliyor. Ama yine de endişeli. Çünkü fiyatların düşük olduğu dönemde kazanç sağlamak için yığınla kakao üretmiş ve kakao ağaçlarını, mevsim dışı zamanda da dinlenmeye bırakmamış. Bu da kakao kalitesini düşürmüş. Hâlihazırda kaliteli kakaoya olan talep artınca diğer birçok çiftçi gibi Edi de bu talebe karşılık veremiyor. Üst üste dördüncü kez hasatı kötü. Çünkü Edi'nin kakao plantajları eski ve ağaçları da mantar sarmış durumda. Edi, "Param yok ki, ağaçlarıma daha iyi bakım yapayım ve ağaçlar da daha fazla kakao çekirdeği versin. Bu fiyat artışından bizim kazancımız çok az. Biz ancak boğaz tokluğuna çalışıyoruz. Bu da zaten bizim en büyük sonunumuz'' diye konuşuyor.

Hükümet eleştiriliyor

Hükümeti sık sık eleştiren Nord-Sud Gazetesi'nin Abican'daki ekonomi editörü Lancine Bakayoko, ''Kuveyt için petrol ne ifade ediyorsa Fildişi Sahili için de kakao onu ifade ediyor'' diyor. Dünyanın hiçbir yerinde Fildişi Sahili'ndeki kadar kakao yetişmediğini belirten Bakayoko, ülkenin dünya kakao ihtiyacının neredeyse yarısını karşıladığını söylüyor. Lancine Bakayoko, "Bizim burada yaklaşık 600 bin kakao üreticisi var. Ama bunlar arasında büyük çiftlikler yok, hepsi küçük ölçekli üreticiler. Ve bu çiftliklerden hiçbiri devlete ait değil'' diye konuşuyor.

Yatırım yapılmıyor

Kakao Kooperatifi Başkanı Zoungrana Moussa, piyasanın özel sektörün elinde olmasına rağmen sektörün gerilemesinden hükümetin sorumlu olduğunu öne sürüyor. Devletin hammadededen aldığı vergilerin milyonları bulduğunu, ancak üretimi korumak için hiçbir yatırım yapmadığını vurguluyor. Kakao eken çiftçilerin de bu fiyat artışından kazanç sağlamasının zor olduğunu kaydediyor. Moussa, "Fildişi Sahili'ndeki kakao üreticilerinin kendi kakaolarını kendilerinin depolama imkanı yok. Bu nedenle, yapılan bütün bu kakao spekülasyonlarının dışında kalıyorlar. İsteseler de istemeseler de aldıkları her fiyata kakao çekirdeğini satmak zorundalar, çünkü bundan geçiniyorlar. O nedenle, tüccarlar gibi kakaoyu kendileri stoklayıp, fiyatı beğenmedikleri zaman ürünü geri çekme gibi bir şansları yok. Onlar talebi kontrol edip, fiyat artışından kazanç sağlayabiliyorlar. Yani borsada böyle sıçramalar olduğunda, kim bu işten kazanç sağlıyor? Tabii ki çiftçiler değil, bilakis ihracatçılar!'' diye konuşuyor.

Fiyatlar nasıl fırladı?

Financial Times Deutschland gazetesinin haberine göre, İngiliz hedge fonu Armajaro tam 240 bin 100 ton kakao çekirdeği satın aldı. Bu miktar, dünya genelindeki üretimin yüzde 7’sine tekabül ediyor. Fon, fiyatlardaki artış beklentisinden kâr sağlamayı umut ediyor ve taze hammadde stoklarını daha da yüksek fiyata satıyor.

Çiftçiler kauçuka yöneldi

Kakao üreticisi Edi Mbourou ise son derece ümitsiz. Kakao fiyatları hiç bu kadar yüksek olmamıştı ancak yine de bu durum kendisine pek bir kazanç getirmiyor. Kakaodan ümidini kesen bazı çiftçiler kauçuk yetiştirmeye başlamış bile. Zira Çin gibi gelişmekte olan birçok ülke naylon torba ve lastik imalatı için kauçuğa ihtiyaç duyuyor. Ancak hedge fonlar bir gün kauçuk üzerine de spekülâsyonlara başlayabilir...

© Deutsche Welle Türkçe

Alexander Göbel / Çeviri: Banu Ertek

Editör: Beklan Kulaksızoğlu